Η Λίζα Σιόλα, υπεύθυνη των Εκδόσεων Στερέωμα, συνεχίζει τη σειρά συνεντεύξεων του diastixo.gr με μερικούς από τους πιο αξιόλογους Έλληνες εκδότες: Πώς αντιμετωπίζουν την κρίση; Ποια είναι η σχέση τους με το e-book; Αλλά και: Τι διάβαζαν όταν ήταν παιδιά; Υπάρχει κάποιο βιβλίο που τους άλλαξε τη ζωή; Ποια είναι η μεγαλύτερη φιλοδοξία τους;
Πού γεννηθήκατε; Μπορείτε να μας πείτε δυο λόγια για τα παιδικά σας χρόνια;
Γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη από πατέρα Κωνσταντινοπολίτη και μητέρα από τον Πόντο. Μεγάλωσα όμως και πήγα σχολείο στο Νέο Φάληρο. Στην εφηβεία μου η οικογένειά μου μετακόμισε στην Καστέλα, αλλά εγώ έμεινα πιστή στο σχολείο και στους φίλους που είχα από την παλιά μου γειτονιά. Πέρασα ευτυχισμένα παιδικά χρόνια. Έπαιξα πάρα πολύ και διάβασα πάρα πολύ. Όλοι στην οικογένεια διάβαζαν μετά μανίας, πάντα υπήρχαν πολλά βιβλία γύρω μου. Ένας συγγενής της μητέρας μου, διευθυντής της Βιβλιοθήκης της Ακαδημίας Αθηνών τότε, είχε αναλάβει τη μύησή μου στη λογοτεχνία και μου υποδείκνυε βιβλία τα οποία μετά συζητούσαμε. Έτσι γνώρισα τον Καρκαβίτσα, τον Παπαδιαμάντη, τον Κάλβο, τον Σολωμό… Είναι αλήθεια ότι μαζί με τη γνώση και την καλλιέργεια, κληρονόμησα και τις μανίες του. Μου εξηγούσε πώς καταλαβαίνουμε αν ένα βιβλίο είναι καλό, πώς να απολαμβάνω το κείμενο και τη γλώσσα και πολλά άλλα. Του χρωστάω πολλά.
Η κρίση μάς περιβάλλει σε κάθε στάδιο της παραγωγής του βιβλίου, όμως έχουμε αποφασίσει να συνεχίσουμε να εκδίδουμε βιβλία που αγαπάμε, σε εξαιρετικές μεταφράσεις, προσεγμένα εξώφυλλα και πολύ καλή ποιότητα επεξεργασίας και εκτύπωσης.
Ποιο ήταν το αγαπημένο σας βιβλίο όταν ήσασταν παιδί;
Ο Δον Κιχώτης του Θερβάντες. Παρόλο που δεν ήταν παιδικό βιβλίο, η ανάγνωσή του με συνέπαιρνε, έστω και αν οι συμβολισμοί μού διέφευγαν.
Υπάρχει κάποιο βιβλίο που σας άλλαξε τη ζωή;
Παρότι υπάρχει μια δόση υπερβολής στο αν ένα βιβλίο μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή, εντούτοις υπάρχει πράγματι ένα βιβλίο που με βοήθησε να συμφιλιωθώ με τον κόσμο γύρω μου. Είναι η Μαντάμ Μποβαρί του Φλομπέρ. Είχα την τύχη να ζω στο Παρίσι την εποχή αμέσως μετά τον Μάιο του ’68, εν μέσω όλων των νέων ρευμάτων που ακολούθησαν και, βέβαια, του φεμινιστικού κινήματος. Η Μαντάμ Μποβαρί ήταν ένα συγκλονιστικό ταξίδι στην κατανόηση της γυναικείας ψυχοσύνθεσης, του δικαιώματος να αναζητά κάτι περισσότερο από το να είναι σύζυγος και μητέρα, γραμμένο από έναν άνδρα συγγραφέα. Αλλά όπως λέει και ο ίδιος ο συγγραφέας: «Madame Bovary, c’est moi».
Πόσα χρόνια δραστηριοποιείστε ως εκδότρια και πώς μπήκατε στον χώρο των εκδόσεων;
Ο εκδοτικός οίκος Στερέωμα είναι η συνέχεια των εκδόσεων Άτλαντες-Χάρτες Σιόλα-Αλεξίου, που υπάρχουν από τα μέσα της δεκαετίας του ’50. Το 1998 δημιουργήθηκε η νομική μορφή και παραμένει πάντα οικογενειακή επιχείρηση. Ανέλαβα τη διεύθυνση του εκδοτικού οίκου εν μέσω κρίσης, το 2010. Έχω σπουδάσει και ασκήσει την αρχιτεκτονική και μπήκα στον χώρο των εκδόσεων από αγάπη και πείσμα, ώστε να βοηθήσω να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να συνεχίσουμε εκσυγχρονίζοντας τις εκδόσεις μας. Το 2014 ήταν πολύ γόνιμη και κρίσιμη χρονιά για μας, γιατί επεκταθήκαμε στη λογοτεχνία. Στον χώρο του βιβλίου υπάρχουν πολλοί και καλοί Έλληνες εκδότες. Έπρεπε, λοιπόν, να δημιουργήσουμε ένα στίγμα που θα μας προσδιόριζε. Λόγω της γαλλικής κουλτούρας όλων των μελών της εκδοτικής μας οικογένειας, η επιλογή ήταν προφανής: αποφασίσαμε να εκδίδουμε σύγχρονη γαλλική λογοτεχνία και δοκίμια, αλλά και κλασικά κείμενα.
Πόσους τίτλους εκδίδετε ετησίως;
Εκδίδουμε τον χρόνο πέντε τίτλους με φιλοδοξία να παρουσιάσουμε στον Έλληνα αναγνώστη συγγραφείς που είτε μεταφράζονται πρώτη φορά, είτε είναι γνωστοί από λίγους τίτλους και αξίζουν μεγαλύτερης προσοχής κατά την εκτίμησή μας.
Ποιο θεωρείτε ότι είναι το σπουδαιότερο βιβλίο που έχετε εκδώσει μέχρι σήμερα;
Η δίγλωσση έκδοση γαλλικά-ελληνικά Προσευχή πάνω στην Ακρόπολη του Ερνέστ Ρενάν στην καταπληκτική μετάφραση και εισαγωγή της Ιφιγένειας Μποτουροπούλου. Το βιβλίο αυτό θεωρήθηκε το ωραιότερο λογοτεχνικό κείμενο του 19ου αιώνα και για πολλά χρόνια η μετάφρασή του διδασκόταν στο Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά και στο Τμήμα Μετάφρασης του Γαλλικού Ινστιτούτου, ως υπόδειγμα καλής μετάφρασης.
Υπάρχει κάποιο βιβλίο στο οποίο να πιστέψατε πολύ, αλλά η ανταπόκριση του αναγνωστικού κοινού να μην ήταν αυτή που αναμένατε;
Μου αρέσει πολύ ο Νταβίντ Φενκινός, ένας πολύ αξιόλογος νέος Γάλλος συγγραφέας που το ελληνικό κοινό γνώρισε από την έκδοση του βιβλίου του Η έκπληξη από τα Ελληνικά Γράμματα. Τον Δεκέμβριο του 2014 εκδώσαμε το τελευταίο τότε βιβλίο του, La tête de l’emploi, με τον ελληνικό τίτλο Είσαι και φαίνεσαι σε εξαιρετική μετάφραση του Γιώργου Ξενάριου. Το βιβλίο θα ήθελα να έχει έναν μακροχρόνιο κύκλο, να αγαπηθεί και να εκτιμηθεί από τον Έλληνα αναγνώστη, όπως του αξίζει.
Ποιο θεωρείτε ότι είναι το πιο αξιόλογο βιβλίο που θα εκδώσετε το επόμενο διάστημα;
Το βιβλίο ΗΚ της Γαλλο-ισραηλινής συγγραφέως Chochana Boukhobza. Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό χρονικό με θέμα την αληθινή ιστορία του Guy Brun, ξεχασμένου παιδιού της Κατοχής στη Γαλλία, που επί πενήντα χρόνια αναζητούσε το μυστικό της παιδικής του ηλικίας και της Εβραίας μητέρας του. Στην αφήγηση της συγγραφέως παρακολουθούμε όλη την ιστορία της εβραϊκής οικογένειας της Helen Kalmus από την Αυστρία, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και στους απελπισμένους αγώνες της να προστατέψει το παιδί της. Με την αφήγηση αυτή ξεδιπλώνεται επίσης η υπόθεση Finally, που συγκλόνισε τη Γαλλία.
Πόσα βιβλία διαβάζετε τον μήνα;
Διαβάζω συνεχώς, δεν μπορώ να διανοηθώ να μην έχω κάποιο νέο βιβλίο για διάβασμα. Και όχι μόνον νέο. Αυτήν την εποχή (ξανα)διαβάζω τον Κλειστό κύκλο του Τζόναθαν Κόου.
Πόσα χειρόγραφα υποψήφιων συγγραφέων λαμβάνετε τον μήνα και πόσα από αυτά διαβάζετε η ίδια;
Δεχόμαστε αρκετά χειρόγραφα τον μήνα τόσο από ξένους εκδοτικούς οίκους όσο και Έλληνες συγγραφείς, και προσπαθώ να τα διαβάζω η ίδια. Ζητάω πάντα δεύτερη γνώμη, ειδικά όταν βρίσκω κάποιο χειρόγραφο πολύ ενδιαφέρον. Παρά την επιλογή μας προς το παρόν να εκδίδουμε μεταφρασμένα γαλλικά βιβλία, εντούτοις έχουμε τον νου μας και σε μια άλλη προοπτική.
Ποια είναι η σχέση σας με το ηλεκτρονικό βιβλίο;
Προσωπικά δεν διαβάζω ηλεκτρονικά βιβλία, έχω μια ιδιαίτερη αγάπη στο χαρτί και στην αίσθηση που δημιουργεί ξεφυλλίζοντάς το. Παρ’ όλα αυτά, όλα μας τα βιβλία είναι έτοιμα να κυκλοφορήσουν και σε ηλεκτρονική μορφή, όταν φτάσει η κατάλληλη στιγμή. Νομίζω ότι και στη χώρα μας, όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, το ηλεκτρονικό βιβλίο θα βρει τη θέση του δίπλα και ελπίζω όχι ανταγωνιστικά στο έντυπο βιβλίο.
Πόσο έχετε επηρεαστεί από την κρίση; Πώς την αντιμετωπίζετε; Πότε προβλέπετε ότι θα την ξεπεράσουμε;
Σαφώς και έχουμε επηρεαστεί από την κρίση, γιατί η κρίση έχει επηρεάσει τη συμπεριφορά των βιβλιοπωλών, αλλά και του αναγνωστικού κοινού. Για τον λόγο αυτό στηρίζουμε όλα τα μικρά βιβλιοπωλεία που δίνουν τη μάχη της επιβίωσης και της ποιότητας. Η κρίση μάς περιβάλλει σε κάθε στάδιο της παραγωγής του βιβλίου, όμως έχουμε αποφασίσει να συνεχίσουμε να εκδίδουμε βιβλία που αγαπάμε, σε εξαιρετικές μεταφράσεις, προσεγμένα εξώφυλλα και πολύ καλή ποιότητα επεξεργασίας και εκτύπωσης. Πιστεύω ότι το κοινό θα εκτιμήσει την προσπάθεια και ότι μακροχρόνια αυτό θα αποδώσει. Η στρατηγική της επιλογής των τίτλων μας υπηρετεί απολύτως το στίγμα που θέλουμε να δώσουμε μέσα στον εκδοτικό ελληνικό χώρο. Στο τελευταίο ερώτημα, θα ήθελα να σας απαντήσω με ένα απόσπασμα από το τελευταίο βιβλίο του Στέλιου Ράμφου Η νίκη σαν παρηγοριά: «…Είμαστε λοιπόν σε δύσκολη θέση, γιατί ακριβώς το κρίσιμο αίτημα είναι να τελειώνουμε με τον κακό μας εαυτό, όχι με το μνημόνιο. Ο κακός μας εαυτός είναι το πρόβλημα…»
Ποια είναι η μεγαλύτερη φιλοδοξία σας;
Φιλοδοξίες ο κάθε άνθρωπος έχει πολλές, για κάθε πλευρά της ζωής του – προσωπική, κοινωνική, επαγγελματική. Θα περιοριστώ μόνον στις επαγγελματικές μου φιλοδοξίες. Η μεγαλύτερη, λοιπόν, φιλοδοξία μου είναι να μου επιτρέψουν οι συνθήκες να συνεχίσω την έκδοση των βιβλίων που υπηρετούν τη στρατηγική και τις επιλογές μας και αυτό εντέλει να εκτιμηθεί από το κοινό.
Μοιραστείτε μαζί μας μία χρήσιμη συμβουλή που σας έδωσαν κάποτε.
Σε ένα από τα πολλά ταξίδια που έχω κάνει ως μέλος του Συμβουλίου της Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων, με πλησίασε ένας Αμερικάνος συνάδελφος, που μάλλον διέγνωσε τη σχετική μου αγωνία να φανώ αντάξια του ρόλου μου, και μου είπε: «Να είσαι πάντα ο εαυτός σου». Όταν απομακρύνθηκε, σκέφτηκα: Μα τι λέει τώρα ο άνθρωπος, σιγά το δύσκολο! Όταν το επεξεργάστηκα μέσα μου, κατάλαβα ότι δεν είναι καθόλου εύκολο να υπηρετείς με συνέπεια τα όνειρά σου, χωρίς να στραπατσάρεις τους γύρω σου. Θέλει προσπάθεια. Αλλά, όπως λέει και ο Καβάφης, «Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις, τούτο προσπάθησε τουλάχιστον όσο μπορείς…»
