Πρώτον, επειδή συχνά με ρωτάνε αν/πότε θα γράψω και για ενήλικες, θα ήθελα να διευκρινίσω ότι για μένα το παιδικό βιβλίο είναι ένας ολόκληρος κόσμος και όχι ένα «πρώτο στάδιο», ώστε να περάσω μετά στο «επόμενο στάδιο» της λογοτεχνίας ενηλίκων. Δεύτερον, μπήκα στον χώρο των εκδόσεων μετά την αποφοίτησή μου από το πανεπιστήμιο απαντώντας σε μια αγγελία στην εφημερίδα και ό,τι έχω πετύχει μέχρι σήμερα το έχω πετύχει χάρη στη σκληρή μου δουλειά και στη βοήθεια των συνεργατών μου. Τρίτον, απολάμβανα την παιδική λογοτεχνία ως ενήλικας πολύ πριν γράψω το πρώτο μου βιβλίο για παιδιά.
Η γλώσσα είναι κομμάτι της πολλαπλής επαγγελματικής ιδιότητάς σας. Συγγραφέας, δημοσιογράφος, μεταφράστρια, επιμελήτρια κειμένων. Έχοντας μια ευρύτερη οπτική στα θέματα έκφρασης και λόγου, ποιες είναι οι παρατηρήσεις σας για τη γλώσσα των παιδικών βιβλίων σήμερα;
Κατά τη γνώμη μου, υπάρχουν δημιουργοί που δείχνουν ιδιαίτερη φροντίδα τόσο στο θέμα του βιβλίου τους όσο και στη γλωσσική εκφορά του, καταφέρνοντας να δώσουν βιβλία που κεντρίζουν το ενδιαφέρον των παιδιών, τα ψυχαγωγούν και, παράλληλα, βοηθούν στη γλωσσική κι αισθητική τους καλλιέργεια. Υπάρχουν και άλλοι που προσεγγίζουν το θέμα της γλωσσικής έκφρασης πιο πρόχειρα – διάβασα, λόγου χάρη, σε πρόσφατο εικονογραφημένο βιβλίο μυθολογίας Ελληνίδας συγγραφέα την έκφραση «επιστρέφω πίσω» δύο φορές σε μία παράγραφο. Αν πει μετά ένα παιδί «επιστρέφω πίσω», θα μας αρέσει; Είναι μεγάλη ευθύνη ν’ απευθυνόμαστε σε παιδιά και δυστυχώς κυκλοφορούν αρκετά βιβλία γραμμένα ή μεταφρασμένα πρόχειρα, με γλώσσα όχι απλή αλλά απλοϊκή, όχι γλυκιά αλλά γλυκερή.
Χρόνια τώρα γράφετε με επιτυχία ιστορίες που απευθύνονται σε παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας. Τι είναι αυτό που σας ελκύει στο συγκεκριμένο αναγνωστικό κοινό;
Όσο πιο μικρό είναι το παιδί, τόσο πιο δύσκολο είναι να κοιτάξεις τον κόσμο μέσ’ από τα δικά του μάτια, τόσο πιο δύσκολο είναι να το προσεγγίσεις μέσα από τις δικές του αλήθειες, φωτίζοντάς τες όμως από άλλες οπτικές γωνίες. Να το κάνεις να νιώσει με το βιβλίο σου ότι έχει έναν φίλο, που μπορεί να περάσει καλά μαζί του, να γελάσει, να ανακαλύψει, να καταλάβει, να ξεχαστεί, να συγκινηθεί. Κι επίσης, να το κάνεις να νιώσει ότι έχει έναν σύμμαχο στο θέμα που τυχόν αντιμετωπίζει – προσκόλληση σε ένα αγαπημένο αντικείμενο, εξάρτηση από την πιπίλα, δυσκολία να περάσει από το στάδιο της πάνας στη χρήση του γιογιό, νυχτερινή ανασφάλεια, απροθυμία ν’ ακολουθήσει τους κανόνες της ατομικής υγιεινής… Ρωτάτε όμως τι με ελκύει στο συγκεκριμένο αναγνωστικό κοινό. Μα η έλξη που μου ασκούν τα παιδιά δεν εξαντλείται στη φράση αυτή, τα παιδιά δηλαδή δεν τα βλέπω σαν αναγνωστικό κοινό. Απολαμβάνω ούτως ή άλλως να παίζω, να μιλάω, να περνάω χρόνο μαζί τους – είτε με τις κόρες μου, όταν ήταν σε αυτές τις ηλικίες, είτε με τα ανίψια μου, είτε με παιδιά φίλων και συγγενών. Έτσι ήμουν πολύ πριν γίνω συγγραφέας, έτσι είμαι ακόμη.
Πώς χτίζονται οι ιστορίες σας και ποιος είναι ο δικός σας συνδετικός αρμός που συνδέει τις θεματικές σας; Πώς έρχονται οι ιδέες και πώς εξελίσσονται;
Οι ιδέες έρχονται από κάτι που θα πέσει στην αντίληψή μου και θα με προβληματίσει – για παράδειγμα, ετοιμάζαμε κάποτε το πάρτι γενεθλίων της μιας κόρης μου και μου είπε για μια συμμαθήτριά της: «Όχι, αυτή να μην την καλέσουμε, δεν είμαστε φίλες». «Γιατί δεν είστε φίλες, τι έγινε;» «Τίποτα. Έτσι απλά, δεν είμαστε». Αυτό το «έτσι απλά» με στενοχώρησε, γιατί δεν είναι τόσο απλό να κλείνεις έξω απ’ τη ζωή σου έναν άνθρωπο χωρίς να έχει συμβεί κάτι, χωρίς να του δώσεις μια ευκαιρία. Με την αφορμή αυτή, έγραψα το βιβλίο «Διαγωνισμός φιλίας», που έχει αγγίξει πολλά παιδιά. Επίσης, η ιδέα μπορεί να έρθει από κάτι που απασχολεί ένα παιδί του περιβάλλοντός μου, από κάτι που θα δω ή θ’ ακούσω στον δρόμο, οτιδήποτε. Αυτό θα δουλευτεί μέσα μου και, την κατάλληλη στιγμή, θα ζητήσει να βγει. Υπάρχουν βιβλία που γράφονταν χρόνια μέσα μου, όπως το «Οι γονείς μου», άλλα που δημιουργήθηκαν από μία και μόνη αφορμή. Ο συνδετικός αρμός είναι η αγάπη για τη δημιουργία και για την επικοινωνία με τα παιδιά.
Τα βιβλία σας «Μια τρελή τρελή αλφαβήτα» και «Ένα τρελό τρελό αριθμητάρι» ήρθαν να ταρακουνήσουν τα γαλήνια νερά της παιδικής λογοτεχνίας στην εργογραφία που αφορά στα βασικά γνωστικά εργαλεία των παιδιών. Πώς φτάσατε σε τούτη την τόσο θαυμαστή λύση; Είναι το μέτρο, οι ανατροπές του λόγου, τα τραγούδια και οι μουσικές;
Κοιτάξτε, η αρχή έγινε με την «Τρελή τρελή ΑΒ». Ήθελα να δώσω στα παιδιά έναν ξεχωριστό και διασκεδαστικό τρόπο να μάθουν την αλφαβήτα, οπότε σκαρφίστηκα διαφορετικούς χαρακτήρες για κάθε γράμμα: το Άλφα είναι το ατακτούλι μας, που όλο πάει κάπου και τρυπώνει, το Βήτα το βιαστικό, που βιάζεται να πάει βόλτα, το Γάμα ακούει διαρκώς την κοιλιά του να γουργουρίζει, το Δέλτα είναι το διαβαστερό, που του αρέσει να δείχνει τα βιβλία του… Έτσι, έγραψα 24 ποιήματα των 16 στίχων, όπου σε κάθε στίχο το αντίστοιχο γράμμα αναφέρεται τουλάχιστον μία φορά. Η συλλογή τελειώνει με το 25ο ποίημα, πάλι 16 στίχων, όπου τα γράμματα μαζεύονται χαρούμενα όλα μαζί με αλφαβητική σειρά. Όπως καταλαβαίνετε, δεν ήταν εύκολη η δημιουργία, χωρίς εκπτώσεις στο νόημα και στον ρυθμό, αλλά δούλευα το κείμενο μόνο όταν είχα πραγματικά κέφι και έμπνευση. Η συλλογή τιμήθηκε με Έπαινο Ποίησης από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά, όπου την είχα υποβάλει με ψευδώνυμο. Κατόπιν, έδειξα τη συλλογή στον μουσικό και συνθέτη Αλκιβιάδη Κωνσταντόπουλο. Του άρεσε πολύ και τον ενέπνευσε να δώσει στο κάθε γράμμα άλλο μουσικό χαρακτήρα, π.χ. το Άλφα το έκανε σε ρυθμό κάντρι, το Χι νησιώτικο, το Ήτα ρέγκε, το Ρο μπαλάντα, το Πι καλαματιανό… πρόσθεσε δηλαδή μια δημιουργική πνοή που δεν την είχα διανοηθεί γράφοντας τους στίχους. Ούτε, βέβαια, είχα διανοηθεί ποτέ ότι θα άκουγα τους στίχους μου ερμηνευμένους από τον Διονύση Σαββόπουλο, τον Φοίβο Δεληβοριά, τη Σαβίνα Γιαννάτου, τον Πάνο Μουζουράκη και όλους τους άλλους εκλεκτούς καλλιτέχνες οι οποίοι συμμετέχουν στο CD που συνοδεύει το βιβλίο. Κατόπιν ανέλαβε δράση η εικονογράφος Χρύσα Σπυρίδωνος, που έκρυψε πανέξυπνα το κάθε γράμμα στην εικονογράφησή της, οπότε τα παιδιά διασκεδάζουν και προσπαθώντας να το ξετρυπώσουν σε κάθε εικόνα. Αυτό νομίζω ότι έκανε τη διαφορά στην «Τρελή τρελή ΑΒ»»: κάθε φράση, λεκτική ή μουσική, και κάθε εικόνα έχει δημιουργηθεί σε στιγμές έμπνευσης και με πολύ μεγάλη αγάπη. Το επιστέγασμα βέβαια ήταν η κυκλοφορία του βιβλίου-CD από τις Εκδόσεις Ψυχογιός, που το πίστεψαν πολύ και φρόντισαν να φτάσει σε κάθε άκρη της Ελλάδας και της Κύπρου, ακόμα και σε βιβλιοπωλεία του εξωτερικού. Το «Τρελό τρελό αριθμητάρι» ήρθε ως συνέχεια, εκεί όμως δεν έδωσα σε κάθε αριθμό έναν χαρακτήρα, αλλά μια ολοκληρωμένη ιστορία με αρχή, μέση και τέλος. Και το «Αριθμητάρι» είναι γραμμένο σε μορφή ποιητική και μελοποιήθηκε από τον Αλκιβιάδη Κωνσταντόπουλο, ερμηνεύτηκε από σπουδαίους καλλιτέχνες –δεν μπορώ να μην αναφέρω εδώ τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, που έφυγε τόσο πρόωρα–, και αποδόθηκε εικονογραφικά με παραμυθένιο τρόπο από την Αιμιλία Κονταίου. Έχω την εντύπωση ότι όταν μια δουλειά είναι πρωτότυπη και δημιουργείται με τόση αγάπη και φροντίδα, δεν μπορεί να μην αγκαλιαστεί από το κοινό. Αγκαλιά που οδήγησε και στο «Τρελό τρελό αγρόκτημα», σε εικονογράφηση της Νίκης Λεωνίδου, που ολοκλήρωσε την «τρελή τρελή» τριλογία μας στις Εκδόσεις Ψυχογιός.
Με αφορμή το «Άτακτο βιβλίο των καλών τρόπων», τι σημαίνει ευγένεια για εσάς; Πώς διακρίνετε τη φυσική από την επίκτητη ευγένεια; Μπορεί ένα βιβλίο να καλλιεργήσει την ευγένεια στα παιδιά; Ποιοι είναι οι σύμμαχοι του;
Ευγένεια δεν είναι μόνο το σύνολο των κανόνων καλής συμπεριφοράς, είναι στην ουσία ο σεβασμός που δείχνουμε στον διπλανό μας, στο περιβάλλον μας και στον ίδιο μας τον εαυτό. Από την αγωγή του καθενός φαίνεται αν η ευγένεια είναι φυσική, βγαίνει δηλαδή ως κάτι αυτονόητο στη συμπεριφορά του, ή επίπλαστη. Η επίπλαστη ευγένεια μου φαίνεται απωθητική, η αγένεια όμως είναι απαράδεκτη, εξοργιστική. Όσο για το αν καλλιεργείται η ευγένεια από ένα βιβλίο, θεωρώ ότι ναι, αλλά όχι μόνο από αυτό: το παιδί χρειάζεται κυρίως το ζωντανό παράδειγμα, αυτό ακολουθεί. Άρα σύμμαχοι του βιβλίου που θέλει να μιλήσει στο παιδί για την ευγένεια είναι οι ενήλικες που το περιβάλλουν – με την ανάγνωση, τη συζήτηση και το παράδειγμά τους, θα μεγαλώσει ένα παιδί που θα λάμπει πάντα «με τη λάμψη που μας χαρίζει η ευγένεια», για να παραφράσω λίγο την αφιέρωσή μου στο «Άτακτο βιβλίο των καλών τρόπων».
Η πανδημία του covid 19 δημιούργησε μια ρωγμή στην επαφή των συγγραφέων με το αναγνωστικό κοινό τους. Αλήθεια ή μύθος; Πώς ήταν η δική σας εμπειρία;
Υπήρξε πράγματι μια ρωγμή στην επαφή, αλλά όχι στην επικοινωνία. Όταν ανακοινώθηκε το πρώτο λοκντάουν, είχαν ήδη κλειστεί τα αεροπορικά εισιτήριά μου για Θεσσαλονίκη, όπου με περίμεναν πώς και πώς οι μαθητές ενός μεγάλου σχολείου. Τέτοιες εκδηλώσεις εννοείται ότι ματαιώθηκαν. Σιγά σιγά, όμως, που μπήκε το διαδίκτυο στην εκπαίδευση, αρχίσαμε κι εμείς οι συγγραφείς να επισκεπτόμαστε διαδικτυακά τα σχολεία. Δε λέω ότι είναι το ίδιο, αλλά είναι κάτι, είναι μια επαφή. Ούτως ή άλλως, εγώ και προ πανδημίας επισκεπτόμουν σχολεία διαδικτυακά – είτε σε μέρη μακριά από την Αθήνα, είτε και σε συνοικίες πολύ μακρινές από τη βάση μου, αφού εργάζομαι και δεν είναι εύκολο να αφιερώσω πολλές ώρες στο πηγαινέλα.
Ακολουθείτε κάποια συγκεκριμένη ρουτίνα συγγραφής; Ποιους εμπιστεύεστε για να διαβάσουν πρώτοι τα κείμενά σας;
Όχι, δεν ακολουθώ κάποιο πρόγραμμα ως προς τη συγγραφή. Θεωρώ ότι, στο παιδικό βιβλίο, αν πεις στον εαυτό σου: «Τώρα κάτσε γράψε», το έχεις χάσει το παιχνίδι. Στην περίπτωσή μου, πάντως, αυτό ισχύει. Ναι, αν καθίσεις, μπορείς πάντα κάτι να γράψεις – μπορείς όμως να γράψεις κάτι πραγματικά καλό αν δεν είσαι στην κατάλληλη ψυχική διάθεση, αν δεν έχει ζυμωθεί το θέμα μέσα σου, αν δεν έχει γεμίσει το μυαλό σου εικόνες; Όχι. Περνάνε πολλοί μήνες που δε γράφω ούτε μία φράση, ωστόσο διάφορες ιστορίες ή καταστάσεις ζυμώνονται μέσα μου και νιώθω πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να επιχειρήσω μια πρώτη προσέγγιση. Όσο για τους πρώτους αναγνώστες μου, είναι τρεις πολύ αυστηροί κριτές: οι κόρες και ο σύζυγός μου.
Λίγα λόγια για το τελευταίο σας βιβλίο και τα μελλοντικά σας σχέδια;
Το τελευταίο μου βιβλίο είναι «Ο Αίσωπος και οι μύθοι του» από τις Εκδόσεις Ψυχογιός, σε εικονογράφηση της Χρύσας Σπυρίδωνος. Συζητώντας με τα παιδιά για διάφορα θέματα όλα αυτά τα χρόνια, διαπίστωσα ότι ενώ το όνομα του Αισώπου τούς είναι γνωστό, όπως και κάποιοι μύθοι του, τα παιδιά –και πολλοί μεγάλοι– δε γνωρίζουν σχεδόν τίποτα για το ποιος ήταν ο Αίσωπος και πώς από δούλος που δεν είχε στον ήλιο μοίρα κατόρθωσε να γίνει εκλεκτός προσκεκλημένος των πιο ισχυρών βασιλιάδων της εποχής. Έτσι, λοιπόν, αποφάσισα να γράψω την ιστορία του σαν παραμύθι και ν’ αποδώσω έμμετρα πέντε διαλεχτούς μύθους του: «Το λιοντάρι και ο ποντικός», «Ο ψεύτης βοσκός», «Η χελώνα και ο λαγός», «Ο τζίτζικας κι ο μέρμηγκας», «Ο Βοριάς και ο Ήλιος». Το βιβλίο αυτό εύχομαι να φέρει πρώτα τον Αίσωπο κι ύστερα εμένα ακόμα πιο κοντά στην παιδική καρδιά.
Μια ευχή για τους αναγνώστες σας!
Να σφύζουν πάντα από υγεία και να λάμπουν από ευγένεια κι ευτυχία!
Πηγή:
https://www.kosvoice.gr/%CE%BF-%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82-%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D-%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%CF%85-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%B5%CF%85%CE%BE%CE%B7/item/%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%B5%CF%85%CE%BE%CE%B7-%CF%81%CE%AC%CE%BD%CE%B9%CE%B1-%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%AE?fbclid=IwAR0xL86iIV2_E9pFeqDtw3Wey-CsH7ZBTQg1mgq7swjnQNZ8eqoIEs9NTPs
