Νίκος Σαραντάκος: συνέντευξη στη Ράνια Μπουμπουρή

Σάββατο 22 Ιουνίου 2013

Νίκος Σαραντάκος: συνέντευξη στη Ράνια Μπουμπουρή

Η συνέντευξη αναρτήθηκε στο www.diastixo.gr το Σάββατο 22/06/2013:

ΝΙΚΟΣ ΣΑΡΑΝΤΑΚΟΣ

Σάββατο, 22 Ιούνιος 2013 19:47

συνέντευξη στη Ράνια Μπουμπουρή

Το ιστολόγιο του Νίκου Σαραντάκου «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (https://sarantakos.wordpress.com/) είναι σημείο αναφοράς για όλους όσοι ασχολούνται επαγγελματικά με τη γλώσσα ή αγαπούν να εμπλουτίζουν τις γνώσεις τους στα γλωσσικά ζητήματα. Με το τελευταίο του βιβλίο, Οπωροφόρες λέξεις (Εκδόσεις Κλειδάριθμος), ο Νίκος Σαραντάκος προσκαλεί τον αναγνώστη σ’ ένα συμπόσιο ιστορικό, γλωσσικό, λογοτεχνικό και λαογραφικό, αφού παρουσιάζει την ιστορία κάθε καρπού, πώς έφτασε στα μέρη μας, την ετυμολογία των διαφόρων ονομασιών του, καθώς και την παρουσία του στη λογοτεχνία και στη λαογραφία.

Κύριε Σαραντάκο, στα τριάντα ένα κεφάλαια του βιβλίου σας διαβάζουμε για όλα τα γνωστά μας φρούτα και τους ξηρούς καρπούς. Ποιο απ’ όλα αυτά ήταν για σας το πιο ζουμερό από άποψη έρευνας; Ποιο σας απέφερε τους πιο αναπάντεχους καρπούς;

Κοιτάξτε, όλα τα κεφάλαια είχαν πολύ ενδιαφέροντα σημεία και σε πολλά από αυτά είχα αναπάντεχες ανακαλύψεις. Ίσως το πιο δύσκολο θέμα που αντιμετώπισα ήταν το πότε έφτασαν στα μέρη μας τα λεμόνια και τα πορτοκάλια – υπάρχουν σοβαροί μελετητές που υποστηρίζουν ότι οι αρχαίοι Έλληνες ήξεραν τα λεμόνια και ότι οι Βυζαντινοί γνώριζαν τα πορτοκάλια, ενώ η δική μου γνώμη (φυσικά και πολλών άλλων μελετητών) είναι ότι γνώριζαν οι μεν τα κίτρα και οι δε τα νεράντζια.

Πόσον καιρό περίπου σας πήρε η έρευνα για το βιβλίο σας; Νιώσατε κάποια στιγμή πελαγωμένος από τον όγκο των πληροφοριών που είχατε συλλέξει;

Δεν μπορώ να υπολογίσω με ακρίβεια τον χρόνο, επειδή κάνω παράλληλα πολλά πράγματα. Επίσης, πολλά άρθρα του βιβλίου τα είχα γράψει σε μια πρώτη μορφή για το ιστολόγιό μου, σε ανύποπτο χρόνο ή τουλάχιστον πολύ πριν αποφασίσω να γράψω το συγκεκριμένο βιβλίο και πριν το συζητήσω με τον εκδότη. Ο όγκος των πληροφοριών δεν ήταν πρόβλημα, αφού δεν επιδίωξα να καλύψω εξαντλητικά τον κάθε καρπό, κάτι που ασφαλώς σε ορισμένες περιπτώσεις θα επέβαλλε να γραφτεί ολόκληρο βιβλίο αντί για άρθρο 5-10 σελίδων.

Η διαδικασία της συγγραφής κρύβει πολλά και διάφορα άγχη. Ποιο ήταν για σας το μεγαλύτερο;

Σε συνάρτηση με την προηγούμενη ερώτηση, το μεγαλύτερο άγχος μάλλον ήταν πώς να δαμάσω το άφθονο υλικό που είχα και πώς να διαλέξω κάθε φορά τα πιο εκλεκτά και χυμώδη κομμάτια – αλλιώς, υπήρχε ο κίνδυνος κάποια κεφάλαια να παραμακρύνουν.

Κάποιο ευτράπελο που να σας συνέβη όσο συλλέγατε το υλικό ή γράφατε το βιβλίο;

Τις αμέσως επόμενες μέρες μετά την κυκλοφορία των Οπωροφόρων λέξεων, αρκετοί φίλοι παρατήρησαν με χιούμορ ότι ο εκδότης είχε διαλέξει τον κατάλληλο επιμελητή για ένα τέτοιο βιβλίο. Όσο κι αν μοιάζει απίστευτο, ενώ με τον Δημοσθένη Κερασίδη είχα εξαιρετικά καλή συνεργασία και χάρηκα τον επαγγελματισμό και το μεράκι του, δεν είχα προσέξει πως το επώνυμό του ήταν «σημαδιακό» – κι ο ίδιος απέφυγε να το σχολιάσει, ίσως για να μην του καταλογιστεί μεροληψία υπέρ των κερασιών!

Κάποια ζουμερή πληροφορία που ανακαλύψατε μετά την έκδοση και θα θέλατε οπωσδήποτε να τη συμπεριλάβετε στη δεύτερη έκδοση;

Φοβάμαι τις προσθήκες στη δεύτερη έκδοση αν δεν είναι απολύτως αναγκαίες, με την έννοια ότι αισθάνομαι πως αδικώ τους αναγνώστες της πρώτης έκδοσης. Ωστόσο, στο διάστημα που μεσολάβησε από τότε που παρέδωσα το χειρόγραφο μέχρι τότε που ο εκδότης άρχισε τις διαδικασίες για την έκδοση ανακάλυψα όντως μια ζουμερή πληροφορία, όπως λέτε, που ενσωμάτωσα στο βιβλίο: ήταν το κείμενο του εκδότη Γ. Φέξη, ο οποίος το 1902 παρομοίαζε το επάγγελμα του εκδότη με την μπανάνα (την βανάναν, όπως την έλεγε) την οποία όλοι γνωρίζουν αλλά πολύ λίγοι έχουν φάει!

Γέλασα πολύ με αυτή τη λέξη, τη «βανάνα». Ποια θεωρείτε εσείς την πιο αστεία λέξη του βιβλίου;

Στο ίδιο πνεύμα με τη «βανάνα» μπορώ να αναφέρω το «ανανάσιον» (ο καθαρευουσιάνικος ανανάς) ή το «ημεροκόμαρον» (πρόταση του Κοραή για τη φράουλα). Μια λέξη που ίσως άξιζε να καθιερωθεί είναι η «αγριόφραπα» – έτσι ονόμασαν το γκρέιπ φρουτ οι πρώτοι που το καλλιέργησαν πειραματικά στη χώρα μας, αλλά επειδή ο καρπός δεν κυκλοφόρησε στο εμπόριο η ονομασία δεν έπιασε. Και να σκεφτεί κανείς ότι και στα αγγλικά η ονομασία θεωρήθηκε αδόκιμη και έγιναν προσπάθειες να αλλάξει, αλλά βέβαια κατόπιν εορτής, όταν είχε πια ριζώσει.

Σχεδιάζετε ένα ανάλογο συγγραφικό ταξίδι στον κόσμο των λαχανικών, όπως αναφέρετε στον επίλογό σας, ή είναι πολύ νωρίς ακόμη;

Το βέβαιο είναι ότι έχω μαζέψει υλικό και έχω γράψει και μερικά άρθρα για κάποια λαχανικά (π.χ. ντομάτα και αγγούρι, που έτσι κι αλλιώς θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν και στα οπωρικά, αφού από βοτανική άποψη είναι φρούτα). Όμως ακόμα είναι νωρίς.

Κάθε πρωί, οι φίλοι του ιστολογίου σας λαμβάνουν ειδοποίηση στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο τους για την καινούργια σας ανάρτηση, η οποία συνήθως είναι πλούσια και χορταστική. Πότε προλαβαίνετε;

Α, χαίρομαι που σας αρέσουν τα άρθρα του ιστολογίου! Κατά σύμπτωση, βλέπω τώρα ότι το ιστολόγιο έχει συμπληρώσει 52 μήνες ζωής και έχει δημοσιεύσει 1.612 άρθρα, δηλαδή κάτι παραπάνω από ένα κάθε μέρα. Παραδέχομαι ότι η καθημερινή δημοσίευση άρθρου είναι μεγάλο ζόρι, αλλά, από την άλλη μεριά, το αγώι ξυπνάει τον αγωγιάτη. Πάντως, όταν χρειάζεται, κάνω διακοπές λίγων ημερών.

Αν κάποιος κατέβαζε ένα διακόπτη και μέναμε όλοι χωρίς διαδικτυακή σύνδεση, πώς θα αναπληρώνατε την καθημερινή επικοινωνία με τους φίλους του ιστολογίου σας; Φαντάζεστε πλέον τη ζωή σας χωρίς την επικοινωνία αυτή;

Πολλούς από τους φίλους του ιστολογίου τούς έχω γνωρίσει και στην «πραγματική» ζωή, με κάποιους έχουμε γίνει και φίλοι. Έπειτα, δεν είναι μόνο το ιστολόγιο, είναι και τα κοινωνικά μέσα, είναι και η ιδιωτική επικοινωνία με ηλεμηνύματα. Φαντάζομαι πως αν κάποιος κατεβάσει αυτόν τον διακόπτη που λέτε, όλοι εμείς θα πάθουμε μεγάλο σοκ για ένα διάστημα, αν και κάτι άλλο θα βρούμε τελικά.

Ποια ήταν η αφορμή για να δημιουργήσετε το ιστολόγιό σας;

Κοιτάξτε, εγώ είχα από το 1997 τις δικές μου ιστοσελίδες, που ακόμα τις διατηρώ στη διεύθυνση www.sarantakos.com. Εκεί ανέβαζα άρθρα, αρκετά συχνά μάλιστα, αλλά μου έλειπε η αναπληροφόρηση (feedback που λέμε). Όταν τον Δεκέμβριο του 2008 έγραψα ένα άρθρο «επικαιρότητας» για το παραποιημένο ρητό του Ισοκράτη, άρθρο που έγινε πρωτοσέλιδο σε μεγάλη καθημερινή εφημερίδα (για το ρητό εκείνο που ξεκινάει «Η δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται…»), και το άρθρο αυτό αναδημοσιεύτηκε ευρέως, διαπίστωσα από πρώτο χέρι τη δύναμη της αλληλεπίδρασης. Κι έτσι, όταν λίγο αργότερα κάποιοι καλοί φίλοι με προτρέψανε να ανοίξω δικό μου ιστολόγιο, ήταν εύκολο να υποκύψω στον πειρασμό.

Οπωροφόρες λέξεις Νίκος Σαραντάκος Κλειδάριθμος