Το 2018 ήταν, για τις Εκδόσεις Καστανιώτη, ένα έτος-ορόσημο, καθώς συμπλήρωσαν 50 χρόνια παρουσίας στα ελληνικά γράμματα. Η επέτειος γιορτάστηκε σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς μ’ ένα πλούσιο πρόγραμμα εκδηλώσεων με κορυφαίους δημιουργούς, Έλληνες και ξένους, όπως και με δράσεις που φώτισαν την πολύπλευρη σχέση της λογοτεχνίας με τις άλλες τέχνες. Επίσης, ήταν ένα έτος πλούσιο σε διακρίσεις, καθώς οι κριτικές επιτροπές κρατικών βραβείων, βραβείων Ακαδημίας, λογοτεχνικών περιοδικών ή και φεστιβάλ ανακοίνωσαν/απένειμαν 11 βραβεία σε συγγραφείς των Εκδόσεων. Με αυτή την αφορμή, θελήσαμε να γνωρίσουμε καλύτερα τον άνθρωπο που ίδρυσε τον εκδοτικό οίκο και βρίσκεται σταθερά στο τιμόνι του εδώ και μισόν αιώνα.
Κύριε Καστανιώτη, θέλετε να μας πείτε δυο λόγια για τα παιδικά σας χρόνια; Ποιο ήταν το αγαπημένο σας βιβλίο όταν ήσασταν παιδί;
Γεννήθηκα στην Αθήνα, σε μια γειτονιά που με έκανε ανήσυχο και κοινωνικό από μικρό. Μεγάλωσα με αγάπη πλάι στους γονείς μου και τα αδέλφια μου. Με τα βιβλία ήρθα σε επαφή πολύ νωρίς. Θυμάμαι τα εξώφυλλά τους, το χαρτί, τη μυρωδιά τους. Μου τα σύστησαν ο Κόμης Μοντεχρήστος, με τα κόκκινα κεφαλαία γράμματά του στο εξώφυλλο, και ο Αλέξανδρος Δουμάς, ο πατήρ, με τα μπλε γράμματά του αυτός για να ξεχωρίζει. Ήταν θέμα χρόνου η συνέχεια που γνωρίζετε.
Πιστεύετε ότι μπορεί ένα βιβλίο ν’ αλλάξει τη ζωή ενός ανθρώπου;
Κάθε καλό βιβλίο δίνει εναύσματα και κίνητρα για να καλλιεργηθεί το πνεύμα μας, για να αλλάξει η ζωή μας. Ευαισθητοποιεί, προβληματίζει, διευρύνει ορίζοντες. Όλα αυτά τα πετυχαίνει με έναν δικό του τρόπο, διότι ανοίγει διάλογο με τον αναγνώστη αλλά του δίνει και χρόνο για να σκεφτεί και να αντιδράσει, παρόλο που μπορεί να διαβάζεται απνευστί.
Κάρλος Φουέντες και Θανάσης Καστανιώτης
Το 2018, οι Εκδόσεις Καστανιώτη έκλεισαν τα 50 χρόνια. Πώς μπήκατε στον χώρο των εκδόσεων;
Ήμουν αποφασισμένος να ζήσω με τους ανθρώπους του βιβλίου. Οι συγγραφείς και οι άνθρωποι του βιβλίου με γοήτευαν. Από τότε πίστευα πως είναι ό,τι καλύτερο διαθέτει μια κοινωνία. Ξεκινήσαμε οργανώνοντας τη σειρά «Θεαίτητος» με πολύ πρωτοποριακά βιβλία για την εποχή, ενδεικτικά σας θυμίζω το Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και ο ανθρώπινος εγκέφαλος του Τζων φον Νόυμαν και το Βάσεις-Έννοιες της Κυβερνητικής του Λουί Κουφινιάλ. Με τον Ανδρέα Αγγελάκη επίσης εκδώσαμε λογοτεχνικές ανθολογίες και σταδιακά ήρθαν κοντά μας σπουδαίοι συγγραφείς, η Έλλη Αλεξίου, ο Δημήτρης Χατζής και άλλοι.
Ποια ήταν η μεγαλύτερη φιλοδοξία σας όταν ιδρύσατε τον εκδοτικό οίκο;
Η φιλοδοξία μου ήταν και είναι να συμβάλω ώστε να αυξηθούν οι αναγνώστες των καλών βιβλίων, να κάνω τα αδύνατα δυνατά για να μεταλαμπαδεύσουμε την αξία της ανάγνωσης.
Πόσα άτομα απασχολεί σήμερα η επιχείρησή σας; Πόσους τίτλους εκδίδετε ετησίως;
Τριάντα δύο άτομα, αλλά οι περισσότεροι συνεργάτες μας είναι εργαζόμενοι κατ’ οίκον. Κάθε χρόνο εκδίδουμε περίπου εκατόν πενήντα βιβλία.
Από όλους αυτούς τους σπουδαίους ξένους συγγραφείς που έχετε εκδώσει κι έχετε γνωρίσει προσωπικά, ποιος ή ποια σας έχει κερδίσει όχι μόνον ως εκδότη-αναγνώστη, αλλά και ως άνθρωπο;
Είναι τόσο σπουδαίοι που δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποιον, σκεφτείτε ότι ο κατάλογός μας έχει 60 νομπελίστες και άλλους πολυβραβευμένους λογοτέχνες, από τον Καμί, τον Σαραμάγκου, την Γκόρντιμερ, τον Οζ, τον Γεοσούα ή τον Παδούρα μέχρι τους νεότερους διακεκριμένους, όπως τον Κέλμαν και τον Ρονκαλιόλο.
Θανάσης Καστανιώτης και Μάριο Βάργκας Λιόσα
Έχετε ακούσει κάποιο σχόλιο από ξένο συγγραφέα σας για τη χώρα μας, το οποίο θα σας μείνει αξέχαστο;
Είναι τόσο ευγενικοί, που εκφράζουν μόνον τον θαυμασμό τους για τη χώρα μας.
Ο κατάλογος των εκδόσεών σας περιλαμβάνει μερικούς από τους πιο σημαντικούς Έλληνες λογοτέχνες και αρκετοί από αυτούς είχαν πρωτοσυστηθεί στο αναγνωστικό κοινό από εσάς. Ποια είναι η ευθύνη του εκδότη απέναντι στους αναγνώστες;
Όποτε ανατρέχω στον κατάλογό μας, νιώθω ότι ξεφυλλίζω ένα μεγάλο κεφάλαιο της ιστορίας της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Πολλοί γνωστοί συγγραφείς ξεκίνησαν τη διαδρομή τους σε εμάς, επειδή νιώσαμε από το πρώτο τους κείμενο ότι θα έπαιζαν σπουδαίο ρόλο στα γράμματά μας. Ο εκδότης που έχει στενή σχέση με το καλό βιβλίο οφείλει να δίνει βήμα σε νέους αξιόλογους δημιουργούς, το οφείλει και στους αναγνώστες και στη λογοτεχνία. Εξανίσταμαι με όσους απορούν που εκδίδουμε βιβλία νέων δημιουργών – και με όσους δυσανασχετούν όταν εκδίδονται πολλά νέα βιβλία.
Ποια είναι τα βιβλία-σταθμοί στην εκδοτική σας πορεία;
Αν δείτε τη συλλεκτική σειρά που κυκλοφορήσαμε πρόσφατα, θα βρείτε πολλά εκδοτικά ορόσημα. Δεν είναι όμως μόνο αυτά. Σκεφτείτε ότι έχουμε εκδώσει περισσότερους από 6.500 τίτλους. Βιβλίο-σταθμός για εμένα είναι κάθε βιβλίο που με καθηλώνει.
Υπάρχει κάποιο βιβλίο στο οποίο να πιστέψατε πολύ, αλλά η ανταπόκριση του αναγνωστικού κοινού να μην ήταν αυτή που αναμένατε;
Φυσικά και υπάρχει, αλλά πιστεύουμε ότι τα βιβλία κρίνονται σε βάθος χρόνου. Πολλά βιβλία που συζητιούνται σήμερα ως βιβλία αναφοράς, δεν είχαν την απήχηση που περιμέναμε όταν πρωτοεκδόθηκαν.
Ποιο θεωρείτε ότι είναι το πιο σπουδαίο βιβλίο που θα εκδώσετε το επόμενο διάστημα;
Όλες οι νέες προτάσεις μας περιλαμβάνουν εξαιρετικούς συγγραφείς τόσο στην ελληνική όσο και στην ξένη βιβλιογραφία, αλλά σας προτείνω να επιλέξετε εσείς όταν δείτε σύντομα το νέο μας εκδοτικό πρόγραμμα!
Πόσα βιβλία διαβάζετε τον μήνα και σε ποιες κατηγορίες ανήκουν ως επί το πλείστον;
Δεν τα μετράω γιατί διαβάζω κάθε μέρα, και διαβάζω βιβλία όλων των κατηγοριών, από λογοτεχνία μέχρι κόμικς.
Παύλος Μάτεσις, Θανάσης Καστανιώτης και Ζυράννα Ζατέλη
Πόσα χειρόγραφα υποψήφιων συγγραφέων λαμβάνετε τον μήνα και πόσα από αυτά διαβάζετε ο ίδιος;
Παραλαμβάνουμε πάνω από εκατό χειρόγραφα τον μήνα. Γι’ αυτό έχουμε οργανωμένο τμήμα ελληνικής λογοτεχνίας που αξιολογεί και προτείνει κάποια από αυτά, τα οποία και διαβάζω με μεγάλη αγωνία.
Υπάρχουν θέματα τα οποία δεν έχουν καλυφθεί επαρκώς από τους σύγχρονους Έλληνες πεζογράφους;
Πιστεύω ότι οι Έλληνες πεζογράφοι μας έχουν δώσει στα βιβλία τους όλους τους προβληματισμούς μας.
Όποτε ανατρέχω στον κατάλογό μας, νιώθω ότι ξεφυλλίζω ένα μεγάλο κεφάλαιο της ιστορίας της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.
Ποια κατηγορία έρχεται πρώτη στην προτίμηση του αναγνωστικού κοινού στην Ελλάδα; Και γιατί, κατά τη γνώμη σας;
Πρώτη έρχεται η κατηγορία της ελληνικής λογοτεχνίας, γιατί σε αυτήν οι Έλληνες αναγνώστες βρίσκουν προβληματισμούς για το ποιοι είμαστε, πώς ζούμε και προς τα πού πάμε ως κοινωνικό σύνολο.
Οι Εκδόσεις Καστανιώτη εισήγαγαν στη χώρα μας το ηλεκτρονικό βιβλίο. Ποια είναι η πορεία του στην Ελλάδα; Ποια η δική σας σχέση με την ηλεκτρονική ανάγνωση;
Στην Ελλάδα, το ηλεκτρονικό βιβλίο βρίσκεται σε βρεφικό στάδιο. Έχει όλο το μέλλον μπροστά του. Εγώ προτιμώ την ανάγνωση του έντυπου, αλλά υποκλίνομαι στις δυνατότητες που φέρνει η νέα τεχνολογία. Είναι εκπληκτικό να ταξιδεύεις παίρνοντας μαζί σου χιλιάδες βιβλία μέσα σε μια μικρή συσκευή ανάγνωσης.
Τι ισχύει τελικά για την ενιαία τιμή του βιβλίου στη χώρα μας;
Το αίτημά μας για να επανέλθει η ενιαία τιμή επιτέλους εκπληρώθηκε. Δεν πήγαινε άλλο, η κατάργησή της ήταν ολέθρια για τα μικρά και τα περιφερειακά βιβλιοπωλεία.
Πόσο έχετε επηρεαστεί αυτά τα χρόνια της κρίσης; Ποιες κινήσεις κάνατε για να την αντιμετωπίσετε;
Επηρεαστήκαμε όπως όλοι οι κλάδοι παραγωγής. Ο χώρος του βιβλίου κλυδωνίστηκε από τις οδυνηρές πολιτικές αποφάσεις. Αναγκαστήκαμε να γίνουμε ακόμα πιο αυστηροί στις επιλογές μας και καταφέραμε να συνεχίσουμε με σημαντικά βιβλία, τα οποία αγαπήθηκαν και διακρίθηκαν. Την τελευταία χρονιά οι κριτικές επιτροπές κρατικών βραβείων, βραβείων Ακαδημίας, λογοτεχνικών περιοδικών ή και φεστιβάλ ανακοίνωσαν ή απένειμαν σε συγγραφείς μας 11 βραβεία. Τα γιορτάσαμε, καθώς συνέπεσαν και με την επέτειο των 50 χρόνων μας. Σχεδιάζουμε το μέλλον μας με αισιοδοξία, με πολλά και σημαντικά νέα βιβλία.
Μοιραστείτε μαζί μας μία χρήσιμη συμβουλή που σας έδωσαν κάποτε.
Τους δημιουργούς πρέπει να τους κρίνουμε μόνο από το έργο τους.
Θανάσης και Αργύρης Καστανιώτης
