«Καιρός ήταν ν’ ακούσει η κοινωνία και τις γυναίκες της» της Ράνιας Μπουμπουρή στα "Ευρυτανικά Νέα", 27/01/21

Ευρυτανικά Νέα, έντυπη έκδοση, Τετάρτη 27 Ιανουαρίου 2021

Πριν από λίγες εβδομάδες, τον Δεκέμβρη του 2020, μια σειρά καταγγελιών για σεξουαλικές επιθέσεις γνωστών συγγραφέων σε βάρος γυναικών συγκλόνισε τον λογοτεχνικό κόσμο της Τουρκίας, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις. Μία από αυτές ήταν η αυτοκτονία του 51χρονου συγγραφέα και εκδότη Ιμπραΐμ Τσολάκ (Ibrahim Çolak) στην Άγκυρα, ο οποίος έγραψε στην τελευταία του ανάρτηση στα κοινωνικά δίκτυα: «…Ήθελα απλώς να είμαι καλός άνθρωπος, αλλά απέτυχα. […] Δεν μπορώ να κοιτάξω στα μάτια τη γυναίκα μου, τα παιδιά μου και τους φίλους μου». Άλλος συγγραφέας, ο 62χρονος Χασάν Αλί Τοπτάς (Hasan Ali Toptaş), κατηγορήθηκε για βιασμό από την 36χρονη συγγραφέα Πελίν Μπουζλούκ (Pelin Buzluk). Την ίδια μέρα που ο Τοπτάς διέψευσε δημόσια την κατηγορία ως ανυπόστατη, η εφημερίδα Hürriyet δημοσίευσε συνεντεύξεις με πέντε ακόμα γυναίκες που τον κατηγορούσαν για παρόμοιες πράξεις. Πολλές από τις κατηγορίες αυτές αφορούν το παρελθόν. Η Μπουζλούκ, λόγου χάρη, δήλωσε ότι βιάστηκε από τον Τοπτάς το 2011. Γιατί όμως οι γυναίκες μιλούν τώρα στην Τουρκία; Γιατί άρχισαν να μιλούν τώρα στην Ελλάδα και στην Κύπρο; 

Οι απαντήσεις είναι πολλές και πιο αρμόδιοι να απαντήσουν, εκτός από τα ίδια τα θύματα, είναι ίσως οι ψυχολόγοι/ψυχοθεραπευτές. Κατά τη γνώμη μου, είναι απολύτως κατανοητό το γιατί ένα θύμα βιασμού δεν τολμά να προβεί αμέσως σε καταγγελία. 

Δυστυχώς, η κοινωνία μας θρηνεί για τις γυναίκες που έχασαν τη ζωή τους έπειτα από έναν βιασμό, αμφισβητεί όμως την αλήθεια όσων γυναικών επέζησαν από έναν βιασμό. «Τα ήθελε. / Δεν ξέρουμε τις συνθήκες κάτω απ’ τις οποίες έγινε. / Τον προκάλεσε. / Τι δουλειά είχε να πάει μαζί του; / Τι φορούσε;» Ακόμα όμως και γυναίκες που βασανίστηκαν φρικτά επειδή είπαν όχι, που δολοφονήθηκαν μετά τον βιασμό τους, όπως η Ελένη Τοπαλούδη στη Ρόδο, λοιδορήθηκαν φοβερά μετά θάνατον. 

Διότι σε έναν βιασμό έχουμε συνηθίσει να μπαίνει στο μικροσκόπιο η προσωπικότητα του θύματος –η προσωπική του ζωή, το παρελθόν του, η σεξουαλική του ζωή– και όχι του θύτη. Γι’ αυτό οι γυναίκες δεν μιλούσαν πριν. Κι αυτό έχει αρχίσει ευτυχώς ν’ αλλάζει μετά το κίνημα #metoo, που απέδειξε ότι οι «μεμονωμένες περιπτώσεις» ούτε μεμονωμένες είναι, ούτε σε μία χώρα μόνο περιορίζονται.

Όσον αφορά τη δική μας χώρα, θεωρώ ότι η κοινωνία επί χρόνια μισούσε τις γυναίκες της: Ήταν γκρινιάρες, ήταν ζηλιάρες, ήταν γλωσσούδες. Όταν μια γυναίκα γινόταν το τρίτο πρόσωπο σ’ ένα ζευγάρι, ήταν αντροχωρίστρα. Όταν ένας άντρας γινόταν το τρίτο πρόσωπο σ’ ένα ζευγάρι, τότε η γυναίκα ήταν πόρνη ή η άλλη λέξη από πι. Όταν ένας νεαρός είχε σεξουαλική ζωή, ήταν μάγκας. Όταν μια νεαρή είχε σεξουαλική ζωή, ήταν π… ή τσ… ή ένα σωρό άλλες λέξεις που υπάρχουν για το γυναικείο φύλο. Σε αυτή την κοινωνία μεγαλώσαμε. Σε μια κοινωνία που ευχόταν «μ’ ένα γιο» στην έγκυο. Σε μια κοινωνία που έλεγε «δεν πειράζει» αν το ζευγάρι αποκτούσε κόρη, «θα σου φέρνει ένα ποτήρι νερό στα γεράματά σου».

Σ’ αυτή την κοινωνία, λοιπόν, που τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει ν’ αγκαλιάζει και τα κορίτσια της, και τις γυναίκες της, και ν’ ανοίγει τ’ αυτιά της για ν’ ακούσει τι έχουν αντιμετωπίσει και τι αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους, ναι, σ’ αυτή την κοινωνία οι γυναίκες έχουν αρχίσει να μιλάνε και για τα τραύματα που κουβαλάνε χρόνια. Ακούστε μας!

 

* Η Ράνια Μπουμπουρή είναι υπεύθυνη ύλης στο diastixo.gr, μεταφράστρια και συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας.

Πηγή: 

https://evrytanika.gr/%ce%ba%ce%b1%ce%b9%cf%81%cf%8c%cf%82-%ce%ae%cf%84%ce%b1%ce%bd-%ce%bd-%ce%b1%ce%ba%ce%bf%cf%8d%cf%83%ce%b5%ce%b9-%ce%b7-%ce%ba%ce%bf%ce%b9%ce%bd%cf%89%ce%bd%ce%af%ce%b1-%ce%ba%ce%b1%ce%b9/?fbclid=IwAR35L4K-J2OXJSFtqQKBFFafyP6AtrZg6HwAV4i-SaC8h-WG6phRgexr-qk

«Το άτακτο βιβλίο των καλών τρόπων»: κριτική της Τούλας Ρεπαπή στο diastixo.gr

 Μ’ ευγένεια, καλοσύνη

πάντα αν προχωράς

κερδίζεις τους ανθρώπους

όπου και να πας.

(από «Το τραγούδι των νάνων»)

Το πρώτο βιβλίο καλών τρόπων που διάβασα ήταν το Σαβουάρ βιβρ της Ελένης Χαλκούση και θυμάμαι πως είχα μείνει έκπληκτη από την τέχνη της ευπρέπειας με την οποία μπορούμε να περιβάλλουμε την καθημερινότητά μας και να λάμπουμε μέσα από αυτήν.

Σήμερα βρίσκομαι μπροστά σε ένα άλλο βιβλίο καλών τρόπων, που έχει τον ίδιο στόχο, είναι τυπωμένο σε μεγάλο σχήμα με σκληρόδετο χαρούμενο εξώφυλλο, που επάνω του απεικονίζεται ένα λουλουδένιο στεφάνι και στα κλαδιά του έχει πλεγμένους και όλους τους ήρωές του, δηλαδή: τις τρεις ευγενικές νεράιδες και τον μάγο τον Αγενή, τον φωνακλά τον παπουτσή, τους εφτά νάνους και τη Χιονάτη, τον Ρινόκιο και τον βουφάγο και, τέλος, το χωριό που δεν χωρούσε. Οι γιρλάντες αυτές με τα λουλούδια και τους ήρωες απλώνονται και στα περιθώρια των σελίδων και, μαζί με τις ενδιάμεσες πανέμορφες ολοσέλιδες εικόνες των παραμυθιών, κάνουν το βιβλίο ακόμη πιο όμορφο.

Ο τίτλος του βιβλίου αυτού είναι Το άτακτο βιβλίο των καλών τρόπων, γραμμένο από τη Ράνια Μπουμπουρή, με την εικονογράφηση της Χρύσας Σπυρίδωνος, από τις Εκδόσεις Ψυχογιός. Ένα βιβλίο χορταστικό, με παραμύθια και ποιήματα που συναγωνίζονται σε ομορφιά τα χαρούμενα χρώματα και σχέδια των σελίδων του.

Για μια ακόμη φορά, η Ράνια Μπουμπουρή στο βιβλίο της αυτό επιστρατεύει ευρηματικότητα, έμπνευση, πλούτο λέξεων, χιούμορ και χαρά, και πλάθει πέντε παραμυθένιες ιστορίες και πέντε σχετικά με αυτές ποιήματα, προκειμένου να μιλήσει στα παιδιά για: τις τρεις νεράιδες – την Παρακαλώ, την Ευχαριστώ και τη Συγγνώμη, που θα σταθούν αντιμέτωπες με τον μάγο Αγενή και θα τον κάνουν να υποκλιθεί στα ονόματά τους και να τα βάλει σε καθημερινή χρήση, τον φωνακλά παπουτσή, που έχανε η λάμψη της τέχνης του από τους απότομους τρόπους του, τον ρινόκερο που ήταν ψευταράκος και τον λέγανε Ρινόκιο, με τον φίλο του τον βουφάγο, τη Χιονάτη που μαθαίνει τους καλούς τρόπους στο τραπέζι στους εφτά νάνους και, τέλος, για το χωριό που δεν χωρούσε.

Ένα βιβλίο χορταστικό, με παραμύθια και ποιήματα που συναγωνίζονται σε ομορφιά τα χαρούμενα χρώματα και σχέδια των σελίδων του.

Αυτό το οποίο κάνει η Ράνια Μπουμπουρή στο Άτακτο βιβλίο των καλών τρόπων μοιάζει να έχει μια συνέχεια με όλα όσα έχει μέχρι τώρα γράψει. Είναι σαν να έχει πάρει από το χέρι τα παιδιά –τους αναγνώστες της– και αφού τα έχει βοηθήσει να μεγαλώσουν, έχοντας αποβάλει την πιπίλα (με το βιβλίο Γλυκιά μου πιπίλα), έχοντας κατακτήσει την προσωπική τους καθαριότητα (με το βιβλίο Στο γιογιό με τη γιαγιά), έχοντας μάθει τα γράμματα της αλφαβήτας (με την Τρελή τρελή ΑΒ), έχοντας μάθει να τρώνε λαχανικά (με το βιβλίο Τα λαχανικά κι εγώ), και άλλα πολλά που περιέχονται στα 25 προηγούμενα βιβλία της, τώρα έρχεται με την ίδια μουσικότητα που χαρακτηρίζει τη γραφή της να τους μάθει τους καλούς τρόπους συμπεριφοράς, να τους μάθει να μη λένε ψέματα και να σέβονται όχι μόνο τους γύρω τους, αλλά να έχουν «καλούς τρόπους» και σεβασμό και προς το περιβάλλον. Και τόσο ο πλούτος των λέξεων που παρουσιάζει, όσο και οι ομοιοκαταληξίες εντός των προτάσεων, που δίνουν μουσικότητα στην αφήγησή της, κάνουν τη συγγραφέα Ράνια Μπουμπουρή να ηχεί σαν τη φίλη τους τη Ράνια, που τραγουδά μαζί τους. Χρησιμοποιεί όμως και το δικό τους λεξιλόγιο για να γίνει πιο κατανοητή, προσκαλώντας τους μικρούς αναγνώστες, καθώς μαθαίνουν καλούς τρόπους, να χαρούν μέσα από τις ιστορίες και μέσα από την αγάπη της για τα παιδιά – αγάπη που την έχουμε νιώσει ως τώρα σε κάθε βιβλίο της.

Τα χαρούμενα χρώματα και σχήματα της Χρύσας Σπυρίδωνος όχι μόνο κοσμούν τις σελίδες αυτού του βιβλίου, αλλά προκαλούν τον μικρό αναγνώστη να το διαβάσει, να χωθεί μέσα σε κάθε παραμύθι και να γίνει και αυτός ένας ήρωάς του.

Το άτακτο βιβλίο των καλών τρόπων είναι ένα χαρούμενο, διασκεδαστικό βιβλίο και, όπως λέει η συγγραφέας του στην αρχή, αφιερώνεται σε όλα τα παιδιά με την ευχή να λάμπουν πάντοτε με τη λάμψη που μας χαρίζει η ευγένεια, ενώ στο τέλος του βιβλίου με το ποίημα «Το αστέρι της πόλης» προτείνει και προτρέπει, κάνοντας ταυτόχρονα μια ευχή: «να φροντίζουν οι μεγάλοι για όλα τα παιδιά στη γη!».

 

Το άτακτο βιβλίο των καλών τρόπων
Ράνια Μπουμπουρή
εικονογράφηση: Χρύσα Σπυρίδωνος
Ψυχογιός
64 σελ.
ISBN 978-618-01-3250-2
Τιμή €14,40

Πηγή: https://diastixo.gr/kritikes/paidika/15457-atakto-vivlio

Με τον "Διαγωνισμό φιλίας" διαδικτυακά στον Σύνδεσμο Προστασίας Παιδιών και ΑμΕΑ!

 

Διαδικτυακή συνάντηση με αφορμή τον "Διαγωνισμό φιλίας" με τον Σύνδεσμο Προστασίας Παιδιών και ΑμΕΑ στον Χολαργό και στη Ρόδο την Πέμπτη 29-1-21, στις 11 το πρωί! Ανυπομονώ!

 

"Το άτακτο βιβλίο των καλών τρόπων" στα Παραμύθια της Τετάρτης: κριτική της Ελένης Μπετεινάκη στο cretalive.gr

 

Το άτακτο βιβλίο, Ράνια Μπουμπουρή, εικ.: Χρύσα Σπυρίδωνος, εκδ. Ψυχογιός

Τρεις νεράιδες ευγενείς και ο μάγος Αγενής είναι το πρώτο παραμύθι της συλλογής των καλών τρόπων που φέρει τον τίτλο : Το άτακτο βιβλίο! 

Μια φορά κι ένα καιρό λοιπόν ήταν τρεις υπέροχες νεράιδες η Ευχαριστώ, η Παρακαλώ και η Συγγνώμη. Αδελφές αγαπημένες που όλοι στο δάσος τις σεβόντουσαν και τις καμάρωναν. Όλοι εκτός τον Μάγο Αγενή που τις ζήλευε πολύ μιας κι εκείνον δεν τον ήθελε κανείς. Μα πώς να τον συμπαθήσει  κάποιος αφού δεν τον ενδιέφερε τίποτα άλλο παρά μόνο ο εαυτός του. Έφτιαξε κι εκείνος ένα φίλτρο φρικαλέο για να εξαφανίσει τα μικρές νεράιδες. Και τι δεν έβαλε μέσα σε εκείνο το μαγικό υγρό! Μόνο που δεν ήταν εύκολο να κρύψει τις σκέψεις του και μια στιγμή  δυο κουβέντες φύγαν δυνατά  από το στόμα του και τα πουλιά τις πήραν κι έτρεξαν να προειδοποιήσουν τις νεράιδες να προσέχουν. Έτσι σαν συναντηθήκαν τυχαία και οι τέσσερις (ο μάγος μεταμορφώθηκε σε μικρό κοριτσάκι για να τις ξεγελάσει) έγινε μια παράξενη αλλαγή κι ο μάγος Αγενής έπεσε μάλλον στη δική του την παγίδα που όμως του βγήκε σε καλό αφού οι κακοί του τρόποι σταμάτησαν με τον καιρό…

Η καρδιά του Παπουτσή είναι το δεύτερο παραμύθι… Τεχνητής ξακουστός στα πέρατα του κόσμου μα οι τρόποι και η συμπεριφορά του τα χαλούσαν όλα. Είχε μια αγριοφωνάρα για τον καθένα, πολλές φορές χωρίς λόγο και αιτία. Ώσπου μια μέρα που η φήμη του είχε φτάσει μέχρι και το πιο μικρό χωριό, ήρθε στο παπουτσίδικό του ένας άρχοντας με την θυγατέρα του. Ήθελε ο βασιλιάς να της φτιάξει ο παπουτσής παπούτσια ειδικά μιας κι η αρχοντοπούλα είχε το δεξί της πόδι πιο κοντό από το αριστερό. Ήθελε ο άρχοντας να την παντρέψει με ένα πλούσιο ευγενή και φοβόταν μήπως αυτό της το ελάττωμα εμπόδιζε τον …γάμο. Κάτι άλλαξε τότε στην ψυχή του παπουτσή. Το γέλιο και τα μάτια της πριγκίπισσας τον καταγοήτευσαν και με μιας οι άγριες φωνές χάθηκαν κι έγινε μελιστάλακτος μα και απογοητευμένος που εκείνη θα γινόταν γυναίκα αλλουνού. Έχει ο καιρός γυρίσματα όμως και ο Παπουτσής αφού άλλαξε για τα καλά, άλλαξε και η τύχη του κι όλα γίνανε χαρά στη ζωή του κι αιτία ήταν οι ευγενικοί του τρόποι και μόνο αυτό! 

Το τρίτο παραμύθι είναι ο Ρινόκιο, ο ψευτάκος ρινόκερος! Δανεικό το όνομα σαν τον Πινόκιο που του χάρισε η αδελφή του γιατί αν και τρισχαριτωμένος για ρινόκερος είχε εκείνο το φοβερό ελάττωμα να λέει σε όλους κι από ένα ψεματάκι. Ώσπου εμφανίστηκαν στη γειτονιά τους οι βουφάγοι. Εκείνα τα πουλιά που ζουν στις ράχες όλων των ρινόκερων και τους γλιτώνουν από παράσιτα, ψύλλους, μύγες, τσιμπούρια και κουνούπια. Ευκαιρία να γνωριστεί με έναν μικρό βουφάγο τον Λάμπη. Ένας άλλος ψευτάκος προστέθηκε στη ζωή του Ρινόκιο που του ‘πε πως ήταν ένα σούπερ-ήρωας και πως έσωσε τους γονείς του από την μεγάλη πυρκαγιά που ξέσπασε στο δάσος.  Αυτό ήταν… Άρχισε μια περιπέτεια μεγάλη για τους δυο φίλους που κόντεψε να στοιχίσει πολύ ακριβά στον ρινοκεράκο μας. Μόνο που είχε ένα πολύ μεγάλο όφελος όλο αυτό. Κατάλαβε πως με τα ψέματα δεν γίνονται μεγάλα πράγματα. Κι ο Λάμπης το κατάλαβε  και έτσι ζήσανε από κείνη τη στιγμή και μετά. Όχι όπως παλιά αλλά καλύτερα με αλήθειες μόνο στην καρδιά.

Ακολουθεί μια διασκευή του πασίγνωστου παραμυθιού της Χιονάτης και επτά νάνων που μας εξηγεί πως μόνο με την ευγένεια και την καλοσύνη κερδίζεις τα μέγιστα στη ζωή σου. Και πως αλλάζοντας λίγο την ροή των γνωστών παραμυθιών μπορείς ακόμα και τους νάνους να τους δεις δάσκαλους όλους τρομερούς και φοβερούς στην πιο ξακουστή σχολή Οικιακής Οικονομίας, Πρώτων Βοηθειών και Καλών Τρόπων.

Τελευταίο παραμύθι της συλλογής είναι «Το χωριό που δεν χωρούσε» και θα μπορούσε να είναι μια μεγάλη αλήθεια, όπως άλλωστε κι όλα τα παραμύθια, για την σημερινή εποχή που ζούμε. Ένας βασιλιάς μαγεμένος από την ομορφιά της φύσης σε ένα μικρό χωριό αποφασίζει να φτιάξει εκεί ένα θερινό παλάτι. Όμως η ανάπτυξη αυτή της περιοχής δημιουργεί πολλά προβλήματα. Χάνεται η απλότητα, η καθαρότητα, τα χαμόγελα και η καλοσύνη των χωρικών. Μπαίνει το χρήμα ανάμεσά τους, ο ανταγωνισμός, το εύκολο κέρδος και το …τσιμέντο. Κι όταν μπαζώνονται οι ποταμοί, κι οι ρεματιές κι οι νερομάνες έρχεται ένας χειμώνας που φέρνει την πιο μεγάλη καταστροφή στον τόπο. Μια καταστροφή που είχε πρωτοσυμβεί στις ψυχές των ανθρώπων ακόμα και του ίδιου του βασιλιά. Όταν ο ποταμός πήρε το παλάτι του, έφυγε κι εκείνος πολύ πολύ μακριά κι όλοι κατάλαβαν πως στο χωριό τους δεν χωρούσε τίποτα παραπάνω  απ’ ό,τι είχαν παλιά.

Κάθε φορά που τελειώνει ένα παραμύθι υπάρχουν ποιήματα ξεχωριστά. Για τις τρεις θαυμάσιες λέξεις, την φωνακλού καμήλα, το ψεματάκι, το τραγούδι των νάνων και το αστέρι της πόλης.

Ένα βιβλίο που αγάπησα πολύ για την πρωτοτυπία του και σύλληψη τόσων παραμυθιών με θέματα που αγγίζουν πολύ λεπτές ισορροπίες και συνήθειες που δύσκολα φεύγουν ή αποκτώνται. Ο καλύτερος τρόπος για να καταλάβουν τα μικρά παιδιά πόσα μπορεί κάποιος να καταφέρει με τα λόγια και τις πράξεις του. Η Ράνια Μπουμπουρή έφτιαξε μαγικά παραμύθια που όλοι μας τα έχουμε ανάγκη ειδικά αυτόν τον καιρό και μας μαθαίνει με μοναδικό τρόπο καλούς τρόπους, αξίες και συμπεριφορές. Τα παραμύθια της συλλογής ακουμπούν πάρα πολλά θέματα. Αγάπη για την Φύση και προστασία του περιβάλλοντος. Αναζητήστε φίλους, εχθρούς και τη ζωή αγρίων ζώων όπως του ρινόκερου. Θυμηθείτε τις πρώτες εκδοχές κλασσικών παραμυθιών. Αφεθείτε στη ροή του λόγου και μπείτε στα μονοπάτια της φαντασίας μαθαίνοντας, απολαμβάνοντας και συνειδητοποιώντας τα οφέλη των καλών ιστοριών. Πολλά τα συναισθήματα, τα συμπεράσματα και οι αναστοχασμοί. Με τρόπο μαγικό μαθαίνουμε …τους τρόπους! 

Μια σπουδαία δουλειά κ. Ράνια Μπουμπουρή. Σίγουρα θα την αγαπήσουν παιδιά, γονείς και δάσκαλοι.

Υπέροχη επίσης η εικονογράφηση από την Χρύσα Σπυρίδωνος. Χαρούμενη με έντονα χρώματα και καλοσχηματισμένες μορφές. Σε βάζουν μέσα στον κόσμο των παραμυθιών και της ποίησης.

Η ποίηση και το τραγούδι που δεν λείπει από την συλλογή.

Ψάξετε το, βρείτε το, αφεθείτε στη μαγεία της φαντασίας της Ράνιας, στην απλότητα του λόγου και στη δύναμη του να σας μεταφέρει σε κόσμους αλλοτινούς μα και συγχρόνους γεμάτους ομορφιά και «θαύματα».

Αναζητήστε εδώ το βιβλίο και διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα: https://www.psichogios.gr/el/to-atakto-biblio-twn-kalwn-tropwn.html

Πηγή: https://www.cretalive.gr/politismos/atakto-biblio-kai-o-xylarakis-sta-paramythia-tis-tetartis

"Το άτακτο βιβλίο των καλών τρόπων": κριτική της Παρασκευής Κοψιδά-Βρεττού στο fractal

 "Υπακούοντας στην κυτταρική ανάγκη του παιδιού: το γέλιο"

γράφει η Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού //

 

Ράνια Μπουμπουρή: “Το άτακτο βιβλίο των καλών τρόπων”, εικονογράφηση: Χρύσα Σπυρίδωνος, εκδ. Ψυχογιός 2020

 

Ένα «άτακτο βιβλίο» είναι ό,τι περισσότερο θα μπορούσε να ενθουσιάσει την ποιητική φύση ενός παιδιού1. Αναρωτιέστε γιατί. Θα μπορούσε η ερώτηση φυσικά να απαντηθεί πολύ καλύτερα και πιο γουστόζικα από ένα παιδί. Αντ’αυτού, λοιπόν: Πρώτον γιατί η αταξία είναι στη φύση των παιδιών. Είναι η “στρατηγική” τους για ν’αποφεύγουν τις απαγορεύσεις των μεγάλων, να επιβάλλουν υπόγεια, έστω κι αν ανακαλυφθούν εκ των υστέρων, την αυτοκρατορία της πανίσχυρης βούλησής τους, να χαίρονται όσα η στέρηση δεν τους επιτρέπει να χαρούν την παιδικότητά τους. Η αταξία είναι η επανάσταση των παιδιών απέναντι στο imperium των μεγάλων και ισχυρών της ζωής τους. Αυτά για τα παιδιά. Αλλά, ένα άτακτο βιβλίο; Ένα άτακτο βιβλίο μπαίνει αυθόρμητα και καλοδεχούμενο στην παρέα τους σαν ένας φίλος που τους μοιάζει. Το βιβλίο-όχι πάντα- ο καλύτερος(;) φίλος των παιδιών, ζωντανεύει, αποκτάει πρόσωπο, γίνεται κι αυτό στη φαντασία τους ένα παιδί,  και εισβάλλει, γνώριμος outsider, στο σμάρι τους με την ίδια διάθεση: να μην υπακούσει, να μην συμμορφωθεί… εκτός και αν…

Με τέτοιο ψυχολογημένο τρόπο η Ράνια Μπουμπουρή, αγαπημένη των παιδιών χρόνια πριν2, πολιορκεί την άγουρη ομορφιά τους. Διαιτητής και μοιρασμένη ανάμεσα στη δημογραφία και τον ψυχισμό της, πετυχαίνει, από τον τίτλο ακόμα, να μην χαλάσει το χατίρι κανενός-ανήκει και στους δύο είπαμε, στους μεγάλους και στους μικρούς. Για τα παιδιά το άτακτο βιβλίο-για τους μεγάλους οι καλοί τρόποι. Η «φύση» και ο «πολιτισμός» ανταγωνίζονται σε μια σύνθεση ανάλαφρης παιδαγωγίας. Για να μιλήσει η τελευταία στη γλώσσα των παιδιών, στην ακατέργαστη φύση τους, στο ανόθευτο γέλιο και στη χαρισματική φαντασία τους.

«Το άτακτο βιβλίο των καλών τρόπων» της Ράνιας Μπουμπουρή, σε χαρούμενη, ανάλαφρη εικονογράφηση της Χρύσας Σπυρίδωνος3. Μια συστέγαση ιδανική. Γιατί ένα παιδικό βιβλίο γράφεται με δύο «γλώσσες», με γράμματα και λέξεις που αφηγούνται το παραμύθι και εικόνες που το «παίζουν» και το υπομνηματίζουν με τον δικό τους τρόπο και τη δική τους εικονική  γλώσσα.

Οι λαογράφοι και οι εθνογράφοι έχουν πει πως η πρώτη γλώσσα του ανθρώπου ήταν έρρυθμη. Και πως από αυτή την αρχέγονη βιωματική κατάσταση προέρχεται η ποίηση. Ο πρώτος -και ευήκοος- παραγωγός και καταναλωτής ταυτόχρονα ποίησης, ο πρωτόγονος άνθρωπος. και μέσα στους αιώνες και κάθε φορά από την αρχή μιας γέννησης, σταθερά ποιητική φύση, εκείνη του παιδιού. Γι’αυτό χαίρεται τον ρυθμό, γι’αυτό διασκεδάζει με τον έμμετρο λόγο, γι’αυτό παίζει…

Η συγγραφέας των πέντε γοητευτικών παραμυθιών του βιβλίου-και των αντίστοιχων ποιημάτων- Ράνια Μπουμπουρή διαθέτει αυθόρμητα, γι’αυτό και πειστικά, το ταλέντο της κατασκευής έρρυθμου λόγου. Δεν είναι μόνον τα πέντε διασκεδαστικά παιδικά  ποιήματα που συνοδεύουν το κάθε παραμύθι, κάτι σαν ποιητικό-διδακτικό επιμύθιο της αφήγησης. Είναι και ο έμμετρος, παιγνιώδης «αιφνιδιασμός» του μικρού αναγνώστη μέσα στη ροή της παραμυθιακής αφήγησης: «Τι τα θες, όμως; Στο δάσος, ακόμα και τα δέντρα έχουν αυτιά! Και ψιθύρισαν τα λόγια του μάγου στα πουλιά. Που αμέσως πέταξαν ψηλά και μακριά. Και ψάξαν, και ρωτήσαν, και βρήκαν τις νεράιδες βοτάνια να μαζεύουνε σε μια βουνοπλαγιά. «Κάτι θα σας δώσει ο μάγος για να πιείτε, μην ξεγελαστείτε! Τσιριτρί!» «Καλύτερα να φύγετε από δω! Τσιριτρό!»

Ο Ελβετός ερευνητής του παραμυθιού Max Luthi4, ερευνώντας το λαϊκό παραμύθι ως οικουμενικό φαινόμενο-ουσιώδες συστατικό της ανθρώπινης δημιουργικότητας-, διέγνωσε και τεκμηρίωσε τα καθαρά ποιητικά του στοιχεία, κάτω από το πρίσμα της αισθητικής και της ανθρωπολογίας του. Τα παραμύθια της Ράνιας Μπουμπουρή ανήκουν σε μιαν ιδιαίτερη παράδοση του έντεχνου παραμυθιού, το οποίο ωστόσο αξιοποιεί στη συγχρονία διαχρονικούς χαρακτήρες του λαϊκού παραμυθιού. Η συγγραφέας απευθύνεται σε παιδιά που ζουν σήμερα τις εμπειρίες μιας εντελώς διαφορετικής εποχής, με τα δικά της προβλήματα (του αστικού χώρου, κυρίως) και τους δικούς της κινδύνους, όπου τα πράγματα είναι πράγματα –στερούνται δηλαδή απομυθοποιητικά όλη εκείνη τη θαυμαστή μαγιά του υπερφυσικού, της «αισθητηριακής» ζωής, της παντοδυναμίας μιας ποίησης μεταμορφώσεων. Έτσι,  πρέπει να βρει τα περιεχόμενα, το ύφος και την κατάλληλη δική τους ιδιόλεκτο για να τους μιλήσει, συγχωνεύοντας τρόπους και τεχνικές της παραδοσιακής παραμυθιακής τέχνης.

Οι βασικοί της ήρωες δανεισμένοι από κλασικούς ήρωες της οικουμενικής παραμυθιακής φιλολογίας και του αιθεριωμένου κόσμου τους: οι νεράϊδες, ο φτωχός παπουτσής, ο Πινόκιο (μετασκευασμένος σε Ρινόκιο), οι εφτά νάνοι και η Χιονάτη, οι απλοϊκοί κάτοικοι ενός μακρινού χωριού, αντιμέτωποι με τον εκβαρβαρισμένο σύγχρονο «πολιτισμό» (πολύ εύστοχη μέσα στο παραμύθι η οικολογική προβληματική), έχουν εγκλιματιστεί στις εμπειρίες, τις αξιακές και κοινωνικές ανάγκες της κουλτούρας του σημερινού παιδιού, ώστε μέσα από τον φαντασιακό κόσμο του λαϊκού παραμυθιού να αναγνωρίζει τον δικό του κόσμο: τις ανάγκες του, τις χαρές του, τις απαγορεύσεις και τις εντολές, τους περιορισμούς, τις αταξίες και τις συνακόλουθες ποινές.

 

Ράνια Μπουμπουρή

 

Ποιοι είναι όμως οι κώδικες, τα μαγικά κλειδιά αναγνώρισης του κόσμου του και πώς η παιδαγωγική του παραμυθιού δεν εκπίπτει σε ανούσια, πληκτική και επιτηδευμένη αφηγηματική χειρονομία του έντεχνου γραπτού λόγου; Η συγγραφέας αξιοποιεί τα υφολογικά χαρακτηριστικά της λαϊκής παραμυθολογίας: την απλότητα, τον χαμηλόφωνο τόνο, τη σαφήνεια, τη διαύγεια, την ομορφιά-το αιώνιο ζητούμενο και κατόρθωμα της παραμυθιακής γεγονοτολογίας. Ταυτόχρονα, στην ανέλιξη της δράσης διαχειρίζεται με μαεστρία τα βασικά χαρακτηριστικά του αφηγηματικού τρόπου  του παραμυθιού5: τις αντιθέσεις-τα αντιθετικά δίπολα (όμορφος –άσχημος, καλός-κακός, ευγενής-αγενής, καλοκάγαθος-πονηρός, ψεύτης-φιλαλήθης, χωρικός-αστός, φτώχεια-πλούτος, κ.λ.π.), τις συγκρούσεις, το παράλογο, τη «διαδοχή έντασης και χαλάρωσης», την επανάληψη και την παραλλαγή, την οπτική εικονοποιΐα χωρίς αναλυτικές περιγραφές, όπως έχει επισημανθεί για το λαϊκό παραμύθι. Γιατί η διηγηματική ροή και η υφολογία των άτακτων παραμυθιών της Ράνιας Μπουμπουρή ισοζυγίζεται μεταξύ των τεχνικών και των μοτίβων του λαϊκού παραμυθιού και της συγχρονίας της έντεχνης παραμυθιακής αφήγησης. Μέλημά της είναι να παρασύρει, χωρίς να ασκεί καμιά πίεση πάνω του, το παιδί στις ιστορίες της, να αποσπάσει εντελώς αυθόρμητα-όπως στη θεατρική ανα-παράσταση-τη συναίνεσή του για την ομορφιά, την αποστροφή του για την ασχήμια και τις ηθικές τους συνδηλώσεις. Γνωρίζει η συγγραφέας και συμμερίζεται, ότι σε κάθε τέτοια προσπάθεια γραπτού παραμυθιακού λόγου καραδοκεί η πλήξη, η απαρέσκεια του παιδιού, που δεν υποκρίνεται αλλά αποδιδράσκει από την ανάγνωση με όλους τους τρόπους που έχει στη διάθεσή του. Γι’αυτό η τέχνη της διαμορφώνει ένα περιβάλλον προφορικότητας, μια επικοινωνιακή ανανεούμενη συνεχώς δυναμική, όπου θεατρικά λειτουργώντας σε ένα παιχνίδι επικοινωνιακής ανταπόκρισης, αναθερμαίνει το ενδιαφέρον του παιδιού-αναγνώστη επιζητώντας τη συμμετοχή του στα δρώμενα και την εξέλιξή τους: ό,τι δηλαδή ονομάζουμε ενεργητική μέθεξη στο συγκινησιακό και δραματικό τοπίο της αφήγησης. Ένα παράδειγμα: «Μα καλά, έχουν οι νεράιδες δουλειές; Θα λέτε με τον νου σας. Έχουν και παραέχουν! Γιατί ποιος νομίζετε ότι βοηθάει τα ζώα του δάσους στα γεννητούρια τους; Ποιος προσέχει τα μικρά πουλάκια στις φωλιές…; Και ποιος βοηθάει τα παιδιά του γειτονικού χωριού να βρουν τον δρόμο τους, αν χαθούν στο δάσος; (Τρεις νεράιδες ευγενείς και ο μάγος Αγενής, σ. 11). Και παρακάτω: Μα καλά, όλα διπλά τα λένε ετούτες οι νεράιδες; Θα λέτε πάλι με το νου σας-και σωστά».  Μ’αυτό τον τρόπο της άμεσης επικοινωνίας με το φανταστικό της παιδικό ακροατήριο η συγγραφέας  υπαγορεύει και στον αφηγητή το ανάλογο δραματικό ύφος.

Ποιο είναι ωστόσο το στοιχείο που κάνει τα Άτακτα παραμύθια της Ράνιας Μπουμπουρή τόσο ελκτικά για το παιδί, εκτός από το ύφος και την ποιότητα της παιδικής, σύγχρονης γλώσσας; Η απάντηση βρίσκεται στο ότι η Ράνια έχει εσωτερικεύσει και υπακούει στην κυτταρική ανάγκη του παιδιού: το γέλιο6. Ακριβώς επειδή κατανοεί και σέβεται την παιχνιδιάρικη διάθεση του παιδιού, το ταλέντο του να βγάζει γέλιο από όλες τις μυστικές και αθώρητες στον ενήλικα πηγές, γι’αυτό τον λόγο και η τέχνη της είναι αξιοσέβαστη-και φυσικά αποτελεσματική. Η τέχνη του παιδαγωγείν με χιούμορ, με κέφι, με γέλιο, με φανατική ενσυναίσθηση για το καλό και το όμορφο, και φανατική καταδίκη του κακού και του άσχημου: η παιδαγωγικότητα της κωμικής τέχνης!

Σ’ευχαριστούμε Ράνια, γιατί δεν σταματάς στο παιδί. Πρόσχαρη πόρτα ανοίγεις και σε μας, που κάπως μεγαλώσαμε χωρίς όμως αμετάκλητα να ενηλικιωθούμε… Σ’ευχαριστούμε γιατί ξύπνησες μέσα μας τη χαμένη(;) πατρίδα της παιδικής μας ηλικίας! Γιατί μας θύμισες πως δεν είναι και στην ηλικία των μεγάλων αμαρτία το γέλιο… ούτε απαγορεύεται από το savoir vivre των καλών τρόπων…

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού, Το παιδί και η φύση του-Προς μια ποιητική παιδαγωγική, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 2019.
2. Η Ράνια Μπουμπουρή έχει εκδώσει 26 βιβλία για παιδιά, εκ των οποίων τρία βιβλία της έχουν μεταφραστεί στην τουρκική γλώσσα. Ένας από τους στόχους της είναι η διασκεδαστική μάθηση. Αναφέρουμε ενδεικτικά κάποιους τίτλους: Μια τρελή τρελή ΑΒ, Ένα τρελό τρελό αριθμητάρι, Ένα τρελό τρελό αγρόκτημα, Η Ροζώ, Ο μπαμπάς είναι άνεργος, Το βιβλιοφιλαράκι μου (εκδ. Ψυχογιός), Η μελω-δική μου Ορθογραφία (εκδ. Πατάκη) κ.ά. Περισσότερα, στο ιστολόγιό της: raniouska.blogspot.com
3. H Xρύσα Σπυρίδωνος έχει ασχοληθεί επαγγελματικά με τη διαφήμιση, τη γραφιστική και το κόσμημα. Από το 2010 ασχολείται επιτυχώς με την εικονογράφηση παιδικού βιβλίου. Περισσότερα-και χρωματιστά-, στο ιστολόγιό της: cspiridonos.gr
4. Max Luthi, Το λαϊκό παραμύθι ως ποίηση, μτφρ. Εμμανουέλα Κατρινάκη, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2011.
5. M. Γ. Μερακλής, Η αισθητική του παραμυθιού, στο: Έντεχνος λαϊκός λόγος, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1993, σ. 147-169.
6. Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού, Η «αμαρτία» του γέλιου και η σχολική της ποινικοποίηση. Κατακτώντας την παιδαγωγική «συμπάθεια» μέσω του γέλιου, 3ο Επιστημονικό Συνέδριο Πανελλήνιας Ένωσης Σχολικών Συμβούλων, Φεβρουάριος 2016, Πρακτικά (2017), σ. 431-440. (Στο διαδίκτυο: www.pess.gr)

Πηγή: https://www.fractalart.gr/to-atakto-vivlio-ton-kalon-tropon/