Διεθνής Αμνηστία: Σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ευρώπη

Διεθνής Αμνηστία: Σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στην Ευρώπη εξαιτίας των νέων αντιτρομοκρατικών μέτρων για την εθνική ασφάλεια

                                                                              

Σήμερα, Πέμπτη 19 Ιανουαρίου 2017, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας παρουσίασε την νέα Έκθεση της οργάνωσης, με τίτλο «Επικίνδυνα δυσανάλογη: η διαρκώς διευρυνόμενη “εθνική ασφάλεια” στην Ευρώπη».

Η Έκθεση αποκαλύπτει πώς μία πληθώρα νόμων και τροπολογιών, που ψηφίστηκαν με ιλιγγιώδη ταχύτητα, υπονομεύουν θεμελιώδεις ελευθερίες και αποδομούν βασικές εγγυήσεις για την προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. 

Την Έκθεση παρουσίασε ο Διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας Ελλάδας, Σπυρίδων-Ηρακλής Ακτύπης, επισημαίνοντας: «Για τη Διεθνή Αμνηστία δεν υφίσταται δίλημμα: ανθρώπινα δικαιώματα ή ασφάλεια. Το δικαίωμα στη ζωή είναι αναμφισβήτητο, πρωταρχικό και οι κυβερνήσεις έχουν καθήκον να προστατέψουν τους πολίτες τους, όπως έχουν καθήκον να σέβονται όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα».

Εθνική ασφάλεια και ο «κίνδυνος» για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα

Η Έκθεση «Επικίνδυνα δυσανάλογη: η διαρκώς διευρυνόμενη “εθνική ασφάλεια” στην Ευρώπη».  βασίζεται σε διετή έρευνα που διενεργήθηκε σε 14 κράτη-μέλη της Ε.Ε. καθώς και σε αναλύσεις μέτρων που λήφθηκαν σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο και καταδεικνύει το βαθμό στον οποίο οι νέες νομοθεσίες και πολιτικές που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση της απειλής της τρομοκρατίας, έχουν συνθλίψει εγγυήσεις για την προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Σε πολλές χώρες, τα αντιτρομοκρατικά μέτρα που έχουν προταθεί ή τεθεί σε εφαρμογή έχουν διαβρώσει το κράτος δικαίου, έχουν ενισχύσει τις εκτελεστικές εξουσίες, έχουν απογυμνώσει τους δικαστικούς ελέγχους, έχουν περιορίσει το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης και έχουν εκθέσει τους πολίτες σε ανέλεγκτη παρακολούθηση εκ μέρους των κυβερνήσεων. Ο αντίκτυπος αυτών των μέτρων στους αλλοδαπούς και τις εθνικές και θρησκευτικές μειονότητες είναι ιδιαίτερα βαρύς.

Το νέο «φυσιολογικό»: Νόμοι για την κατάσταση έκτακτης ανάγκης και έκτακτα μέτρα

Σε αρκετές χώρες, οι συνταγματικές αλλαγές ή η νομοθεσία θα κάνουν πλέον ευκολότερη την κήρυξη επίσημης κατάστασης έκτακτης ανάγκης ή θα παραχωρούν ειδικές εξουσίες και αρμοδιότητες στα σώματα ασφαλείας και τις υπηρεσίες πληροφοριών, συχνά με ελάχιστη ή καμία δικαστική επίβλεψη.

Για παράδειγμα, νέα νομοθεσία στην Ουγγαρία παρέχει σαρωτικές εκτελεστικές εξουσίες σε περίπτωση κήρυξης επείγουσας ανάγκης, εξουσίες που περιλαμβάνουν την απαγόρευση των δημόσιων συναθροίσεων, αυστηρούς περιορισμούς στην ελευθερία κυκλοφορίας και το πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων. Αόριστες διατάξεις παραχωρούν εξουσίες που επιτρέπουν την αναστολή νόμων και την ταχεία ψήφιση νέων, καθώς και την παράταξη του στρατού με πυροβόλα όπλα για την πάταξη αναταραχών.

Στη Γαλλία, η κατάσταση έκτακτης ανάγκης έχει παραταθεί πέντε φορές μονιμοποιώντας μια σειρά επεμβατικών μέτρων, στα οποία συμπεριλαμβάνονται η δυνατότητα απαγόρευσης συγκεντρώσεων και η διενέργεια κατ’οίκον ερευνών χωρίς δικαστικό ένταλμα.

Τα προσωρινά έκτακτα μέτρα, όπως τα διοικητικά διατάγματα για τον έλεγχο των μετακινήσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία, έχουν σταδιακά και αυξανόμενα ενσωματωθεί στο κοινό δίκαιο.

Νέος αντιτρομοκρατικός νόμος στην Πολωνία παγιώνει μόνιμες υπερεξουσίες, οι οποίες περιλαμβάνουν τη μεροληπτική στοχοποίηση αλλοδαπών.

Ορισμένα κράτη-μέλη έχουν καταχραστεί τους αντιτρομοκρατικούς νόμους για να στοχοποιήσουν υπερασπιστές των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και πολιτικούς ακτιβιστές. Κατεξοχήν παράδειγμα της κατάχρησης των μέτρων έκτακτης ανάγκης από τη γαλλική αστυνομία αποτελεί ο κατ’οίκον περιορισμός οικολόγων ακτιβιστών λίγο πριν τη Διάσκεψη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή στο Παρίσι το 2015.

Κράτη παρακολούθησης

Πολλά κράτη-μέλη της Ε.Ε. έχουν ενταχθεί πλέον στις τάξεις των «κρατών παρακολούθησης» καθώς έχουν υιοθετήσει νέους νόμους που επιτρέπουν την αδιάκριτη μαζική παρακολούθηση, και οι οποίοι παραχωρούν επεμβατικές εξουσίες στα σώματα ασφαλείας και στις υπηρεσίες πληροφοριών.

Εξουσίες μαζικής παρακολούθησης έχουν παραχωρηθεί ή επεκταθεί με διάφορους τρόπους, μεταξύ άλλων, στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Πολωνία, την Ουγγαρία, την Αυστρία, το Βέλγιο και την Ολλανδία, επιτρέποντας έτσι τη μαζική υποκλοπή και την πιθανή πρόσβαση στα δεδομένα εκατομμυρίων ανθρώπων.

Η στοχοποιημένη και άνευ επίβλεψης παρακολούθηση έχει επίσης μαζικά επεκταθεί. Ο αντιτρομοκρατικός νόμος που ψηφίστηκε στην Πολωνία επιτρέπει μέτρα συγκεκαλυμμένης παρακολούθησης τα οποία έχουν ως στόχο τους ξένους πολίτες. Στα μέτρα αυτά περιλαμβάνονται η παρακολούθηση τηλεφωνικών και ηλεκτρονικών επικοινωνιών, καθώς και τηλεπικοινωνιακών δικτύων και συσκευών χωρίς καμία δικαστική επίβλεψη για τρεις μήνες.

Κατ’ εφαρμογή του αντιτρομοκρατικού νόμου, οι βρετανικές αρχές σταμάτησαν τον DavidMiranda, βραζιλιανό πολίτη ο οποίος βοηθούσε τη δημοσιογραφική έρευνα σχετικά με τις αποκαλύψεις του EdwardSnowden, καθώς ταξίδευε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2013. Ο Miranda τέθηκε υπό κράτηση, υπέστη έλεγχο και ανακρίθηκε για εννέα ώρες με την υπόνοια ανάμειξης σε «κατασκοπεία» και «τρομοκρατία». Το κινητό τηλέφωνο, το laptop, ο εξωτερικός σκληρός δίσκός του καθώς και άλλα αντικείμενα κατασχέθηκαν.

Εγκλήματα σκέψης

Σε μια μοντέρνα εκδοχή του οργουελιανού «εγκλήματος σκέψης», άνθρωποι μπορεί πλέον να διωχθούν ποινικά για ενέργειες που έχουν εξαιρετικά ισχνή σχέση με πραγματική εγκληματική συμπεριφορά. Με τα αντιτρομοκρατικά μέτρα να εστιάζουν περισσότερο από ποτέ στην πρόληψη, οι κυβερνήσεις έχουν επενδύσει σε «προ-εγκληματικές» πολιτικές και στηρίζονται όλο και περισσότερο σε διοικητικά διατάγματα για να περιορίζουν την ελεύθερη κυκλοφορία και άλλα δικαιώματα των πολιτών. Ως αποτέλεσμα αυτών των μέτρων πολλά άτομα έχουν τεθεί κάτω από απαγόρευση κυκλοφορίας, επιβάλλοντάς τους ταξιδιωτικές απαγορεύσεις ή ηλεκτρονική σήμανση χωρίς να έχουν κατηγορηθεί ή καταδικαστεί ποτέ για κάποιο αδίκημα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι αρχές κρατούν κρυφά τα αποδεικτικά στοιχεία, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα όσοι κατηγορούνται για «προ-εγκλήματα» να μην είναι σε θέση να υπερασπιστούν επαρκώς τον εαυτό τους.

Στοχοποιώντας πρόσφυγες και μειονοτικές ομάδες

Μετανάστες και πρόσφυγες, υπερασπιστές Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ακτιβιστές και μειονοτικές ομάδες έχουν αποτελέσει συγκεκριμένο στόχο των νέων εξουσιών, εξαιτίας της ανάλυσης του προφίλ τους συχνά με βάση στερεοτυπικές προκαταλήψεις, οδηγώντας έτσι στην πλήρη κατάχρηση νόμων οι οποίοι ορίζουν πολύ αόριστα την έννοια της τρομοκρατίας.

Πολλά κράτη-μέλη προσπαθούν να συνδέσουν την προσφυγική κρίση με την απειλή της τρομοκρατίας. Τον περασμένο Νοέμβριο, ουγγρικό δικαστήριο καταδίκασε τον Ahmed H, έναν Σύρο πολίτη που κατοικεί στην Κύπρο, σε δέκα χρόνια φυλάκισης για την διάπραξη «τρομοκρατικής ενέργειας». Αυτή η «τρομοκρατική ενέργεια» συνίστατο στο ότι πετούσε πέτρες και μιλούσε σε κοινό, με τη χρήση μεγάφωνου, κατά τη διάρκεια συγκρούσεων με την αστυνομία φύλαξης των συνόρων. Στην πραγματικότητα, ο Ahmed είχε ταξιδέψει μέχρι εκεί για να βοηθήσει τους ηλικιωμένους γονείς του στο ταξίδι τους, καθώς είχαν εγκαταλείψει τη Συρία για την Ευρώπη. Ενώ παραδέχθηκε ότι πετούσε πέτρες, ειδησεογραφικό υλικό δείχνει ότι ο Ahmed προσπαθούσε παράλληλα να ηρεμήσει το πλήθος.

Η σύζυγος του Ahmed, Nadia,  δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία: «Όλη η ζωή μας ήρθε ανάποδα. Προσπαθώ να είμαι μητέρα και πατέρας για τις κόρες μας, αλλά είναι πολύ δύσκολο. Μας λείπει ο

Ahmed και ανησυχούμε για εκείνον».

Ανατριχιαστικές συνέπειες

Ο φόβος να μην χαρακτηριστεί κάποιος απειλή για την ασφάλεια ή «εξτρεμιστής» έχει ανατριχιαστικές συνέπειες, συρρικνώνοντας το χώρο για την ελεύθερη έκφραση. Στην Ισπανία, δύο κουκλοπαίκτες συνελήφθησαν και κατηγορήθηκαν για «εξύμνηση τρομοκρατικής ενέργειας» έπειτα από σατιρική παράσταση στην οποία η μια μαριονέτα κρατούσε ένα πανό με σλόγκαν το οποίο θεωρήθηκε ότι υποστήριζε μια ένοπλη ομάδα. Στη Γαλλία, ένα παρόμοιο ποινικό αδίκημα – «δικαιολόγηση τρομοκρατίας» – έχει χρησιμοποιηθεί για να κατηγορηθούν εκατοντάδες άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων παιδιών, για «αδικήματα» όπως είναι η δημοσίευση σχόλιων στο Facebook τα οποία όμως δεν υποκινούν τη βία.

Το 2015, τα γαλλικά δικαστήρια είχαν επιβάλλει 385 ποινές για «δικαιολόγηση τρομοκρατίας», το ένα τρίτο εκ των οποίων εις βάρος ανηλίκων. Ο ορισμός του όρου «δικαιολόγηση» παραμένει εξαιρετικά ευρύς.

Στην Ισπανία, ένα διάσημος μουσικός συνελήφθη και κρατήθηκε για μια σειρά κοινοποιήσεων στο Twitter, μια εκ των οποίων αφορούσε ένα ανέκδοτο στο οποίο ο τέως βασιλιάς JuanCarloς λάμβανε μια τούρτα-βόμβα ως δώρο γενεθλίων.

Τα μεροληπτικά αυτά μέτρα είχαν δυσανάλογο και βαθιά αρνητικό αντίκτυπο στους μουσουλμάνους, τους ξένους πολίτες ή τα άτομα που εκλαμβάνονται ως μουσουλμάνοι ή αλλοδαποί. Μεροληπτικές ενέργειες από την πλευρά του κράτους και των οργάνων του, θεωρούνται όλο και περισσότερο «ανεκτές» στο πλαίσιο της εθνικής ασφάλειας.

«Ο ρόλος των κυβερνήσεων είναι να παράσχουν ασφάλεια για να μπορούν οι πολίτες να ασκούν ανεμπόδιστα τα δικαιώματά τους, όχι να αφαιρούν δικαιώματα υπό το πρόσχημα ότι τα υπερασπίζονται», δήλωσε ο Σπυρίδων-Ηρακλής Ακτύπης.

«Το ερώτημα, λοιπόν, που τίθεται και η καθεμία και ο καθένας πρέπει να απαντήσουμε είναι: είμαστε έτοιμοι να θυσιάσουμε τα δικαιώματά και τις ελευθερίες μας στη μάχη εναντίον της τρομοκρατίας;»

Για περισσότερες πληροφορίες:

Φύλλις Νικολάου

Υπεύθυνη Τύπου

Διεθνής Αμνηστία – Ελληνικό Τμήμα

Σίνα 30, Τ.Κ. 10672, Αθήνα

Τηλ: 210 3600628

Fax: 210 3638016

www.amnesty.gr